IV. Thukam Thar Simfiangnak
Thukam Thar hi “Leitlun khua zakip ih a ṭekdarh awmi Pathin ih minung
pawl”, Kohhran le bulbak hnenah an dinhmun le an ṭul dan ih zirin ngansuak mi
cakuat le cabu pawl an si[1]. Tahṭhimnak ah, Galati Kawhhran hnenih Paul in cakuat a ngan tikah a
tumtah bikmi cu “Pathian le milai kan pehzom sal awk theinak le kan remawk sal theinak cu zumnak
pakhat lawng in a si” ti kha a thupi bikih a nganmi a si. Curuangah Thukam Thar
ngantu pawl hin cakuat an ngan tikah a memmen in an ngan lo. A rak siartu pawl
ih ṭulmi theihter dingah, Khristian nuncan ziaza mawi zirh dingah le harsatnak
an ton tikah ziangtin’ an nung ding timi theihter dingah nganmi an si.
Curuangah Thukam Thar kan siar tikah ziangmi tumtahnak thawn cangantu in
cabu/cakuat a ngan ti hi kan theih a thupi ngaingai.
A. Thukam Thar Cakuat Simfiangnak
“Thukam Thar Cakuat Pawl” kan ti tikah kawhhran hnenih cakuat nganmi pawl
le bulpak hnenih cakuat nganmi pawl an si. Cakuat timi pawl cun Rom ihsin Juda
cakuat tiang hi a sawh duhmi a si.Thukam Thar ah bu 27 a um ih bu 13 cu Apostle
Paul ih nganmi cakuat an si. Thukam Thar cakuat pawl kan siar tikah kan sut
dingmi thupi pawl cu: A liamcia kum 2,000 lenglo rei ih rak nganmi cakuat pawl
cun tuisan/santhar minung pawl hrangah ziang tumtahnak a nei? Cakuat ngantu
pawl hi kum zabi pakhat san (1st century) ih rak nung mi an si ih,
nunphung le nuntu khawsak dan danglam zet a nei mi miphun pawl hnenih cakuatmi
cu kum zabi 21 ih um mi kan nih hrangah ziang sullam a nei, ziang pehparnak a
nei? Kum zabi pakhat lai ih Paul le apostle dangdang in Bible sungih an rak zirhmi
le an rak simmi thu hmuahhmuah hi kannih santhar minung pawl in teh kan nunpi ṭheh
a ṭul maw? Asilole kan tuah ṭul lem lo mi nunphung le zirhnak teh a um pang
maw? Himi thusuhnak pawl hi Thukam Thar Cakuat pawl kan siar tikih kan suh tul
zetmi thusuhnak pawl an si.
Cun Thukam thar cakuat ngan dan (pungsan) kan zoh tikah thuhmaihruai,
ruangpi le thunetnak tin a si tlangpi. Ziangahtile khuahlan Jew pawl ih cakuat
ngan dan a rak si[2]. Thukam Thar ngantu pawl ih nganmi cakuat khal hi cakuat kan ngan tikih
ngan dan phun/pungsan kan neih vekin, pungsan a nei ve. Thukam thar cakuat
ngantu dang James, Peter, John le…adt..pawl khawl in himi ngan dan hi an cawng
ve a si.[3]
Thuhmaihruai
Thukam Thar
ngantu pawlin thuhmaihruai ih an telh ṭheumi thupi pali pawl cu a tlangpi thu
in cangantu
ih hmin, cibaibuknak, le
thoknak thlacam pawl hi an si
tlangpi. Tahṭhimnak ah,
Galati kawhhran pawl hnenah tirhthlah Paul in ca ka lo kuat. Thuthang tha
Phuang dingih tirhthlah si dingah hin milai ih hrilmi le thlahmi ka si lo;
Jesuh Khrih thihnak ihsin a thotertu Pa Pathian le amah Jesh Khrish ih hrilmi
le thlahmi ka si. Hitawkih a ummi unau pawl tla thawn Galati ih kawhhran pawl cibai
kan lo buk a si (Galatia 1:1-2).
Khrih Jesuh ih sal a si mi Paul le Timote in, Khrih Jesuh thawn a pehzom
awmi Filopi khua ih Pathian minung a ummi hnenah le nan kawhhran sungih hruaitu
le upa pawl hnenah ca kan lo kuat (Filipi 1:1).
Pathain le Bawipa Jesuh Khrih ih siahhlawh a si mi keimah Jeimin leitlung
tlun khuazakipah a tthehdarhmi Pathian minung phun hleihnih nan hnenah cakuat
in cibai ka lo buk (James 1:1).
Voitampi cu cangantu le cakuat dongtu ih thuhla hi saudeuh ih simfaing a
si tikah cakuat ih tumtahmi hi theih a ol thei zet. Tahṭimnak ah, Galatia kawhhran
ah Paul ih thuzirh mi hi Pathian hnenih a rami a si lo titu an um ruangah a
cakuat mi sungih thuhmaihruai ah a thuzirhmi pawl hi Pathian hnen ihsin a ra mi
a si zia kha thupi zet le cipciar zet in a simfiang. Cun Philipi kawhhran
hnenih a ngan tikah Jesuh ih “siahhlawh” tiah amah le mah a ti aw. Ziangahtile
Philipi kawhhran pawl cu lungrualnak an nei lo. Kawhhran sungih lungrualnak nei
thei ding cun siahhlawh vekih dangdornak an ṭul zia theihter dingah amah khal
Khrih ih siahhlawh vekih a tuahawknak a si.[4] Paul le Peter in cibaibuknak an tuah tikah “zangfahnak le daihnak” timi
hi an telh ṭheu. Ziangahtile himi hi hlanlai Greek pawlih tidan a si. Cun himi ṭongfang
hi cibaibuknak a si rualrual in thlacamnak khal a si cih a si. Cakuat dongtu
pawl hin Pathian zanfahnak le daihnak an co theinak dingih thlacamnak a si cih.
Thlacamnak hi thuhmaihruai netnak ih an telh ringring mi a si. Paul ih cakuat
hi zohhnih aw, a thuhmaihruai hi thlacamnak thawn a cemter ringring ding. Tahṭhimnak
ah, 1 Korin:
Khrih Jesuh thawngin zaangfahnak cu nan hnenih pek a si zo ruangah ka
Pathian cu ka thangṭhat ringring. Ziangahtile Khrih thawn nan pehzom awknak
thawngin ziang hmuahhmuah ah tlamtling in pek nan si zo, thusim thiamnak le
theihnak khalah nan famkim ih Khrih thuthla kan phuangmi khal nan sungah a hngetkhoh zo ti a lang a si. A lang dingmi
Jesuh Khrih kan Bawipa nan hngah laiah hin nan ngah hrih lomi thlarau lam laksawng
pakahtte hman a um lo. A netnak tiang Amah in a lo kilkhawi hai ding ih cuticun
kan Bawipa Jesuh Khrih ih Ni ah mawh nei lo nan si ding. A Fapa Jesuh Khrih kan
Bawipa thawn pawlkomnak nei dingah a lo kotu Pathian cu rinsantlak a si (1
Corin. 1:4-9).
Ruangpi (body)
Cakuat ih ruangpi sungah cangantu ih ngan duh san mi siseh, cakuat dongtu
kawhhran le pulbak ih harsatnak an neihmi pawl khal a um ṭheh a si. Cakuat ruangpi
ih thu um hi an bang aw cio lo. Ziangahtile cakuat dongtu pawl ih harsatnak an ton
mi le an ṭul mi pawl hi an bang aw cio lo ruangah a si. Asinan cakuat sung
(ruangpi) timi ahhin zirhawknak, forhfialnak, kawk-awknak, le thapek awknak
pawl kan hmun tlangpi a si.
Thunetnak
Thukam
thar ih Paul cakuat ahhin thunetnak hi phun dangdang in a lang.
·
Thlacamnak:
e.g., 2 Thessa 3:16
·
Thlacam dilnak:
e.g., 1 Thess 5:25
·
Cibaibuknak:
e.g., Romans 16:21-23; Hebrew 13:24; 2 John 13
·
Thlawsuah thangṭhat
hla: e.g., 2 Peter 3:18; Juda 24-25
·
Thlawsuah peknak:
e.g., 1 Korin 16:23-24; Ephe 6:23-24
Thunetnak
tuah dan hi a phunphun um hmanseh a tlangpi thu in a netnak ih kan hmuh tam bik
cu thlawsuah peknak “daihnak cu nan zate hnenah um seh” timi thawn in a si.
Himi hi Thukam Thar cakuat pawl an ngan dan tlangpi a si.
Cuti asile ziangtin himi cakuat
pawl ih an tican (simduhmi) kan theithiam ding timi thupi ah kan lut thlang hnik pei. A tlangpi thu in karbak pali kan
neih ih cumi pawl cu kan zoh tlang hnih pei.
Karbak 1nak: Na siarmi Bible kha ziang a si ti
theifiang aw. Na siarmi Bible bungcang hi cakuat a rak siartu (dongtu) Bible
san minung pawl hrangah a sullam ziang a si?
Thukam Thar cakuat pawl ih an tican theihthiam dingah karbak hmaisabik cu
cakuat ngantu in ca a kuatmi pawl hnenah ziangmi a sim duh timi theih hmaisabik
hi a si. Na siarmi Bible ca ah cakuat ngantu in a kuatmi hnenah ziang a sim/zirh
duh timi thei tengteng aw. Tahṭhimnak ah, Efesa cakuat sung ihsin Bible catlang
pakhatkhat na siar asile a hmaisabikah cangantu (Paul) in a kuatmi kawhhran,
cakuat a dongtu (Efesa Kohhran) hnenah ziangmi a sim duh timi kha thei ta
tengteng aw. Himi ah cangantu ih sim duh le zirh duhmi theihthiam ding cun a
hmaisabikah cakuat zaten na siar ṭheh ta a ṭul. Tahṭhimnak ah Efesa 2:8-10 sungih Paul ih simduh bikmi theihthiam ding
cun Efesa cakuat zeten, bung khat ihsin bung 6 tiang na siar ṭheh na a ṭul.
Cutiih na sair ṭheh asile Efesa pawl ih dinhmun na thei dingih na siarmi Bible
Ca sungih cangantui’ simduh bikmi na theifiang cih ding.
Thukam Thar cakuat hrekkhat cu an sau deuh ruangah rei deuh awh a ṭul
ding. Rom cakuat le Hebru cakuat tla hi cakuat sau zet an si, cakuat dang hnak-in
rei deuh na awh men ding. Asinan, himi cakuat sung ihsin Bible catlang/catluan
sau na siar a si ahcun, cakuat kha voikhat tal a thok ihsin a cem tiang na siar
ṭheh a ṭul. Culawngah na hrilmi Bible catlang ih sim le zirhduh bikmi na
theithiam ding.
Hlanlai khalah siseh, tuisan (san thar) khalah siseh cakuat kan ngan
tikah a thok ihsin a cem tiang siar ṭheh dingin cakuat kan ngan a si lo sawm![5]. A hrek lawng kan siar ahcun ziangtin saw cakuat tu ih simduhmi kan
theihthiam thei ding! Cuvekin Paul ih nganmi cakuat pawl na siar ah maw, James
le Peter ih nganmi cakuat na siar ah simaw, Thukam Thar cakuat dang na siar ah si
maw, cakuat zate siar ta loin na hrilmi Bible catlang lawng na siar ahcun
cangantu ih tumtahmi na theithiam thei lo ding. Ka theithiam na ti hmanah
cangantu ih simduh dan thawn a rak bang aw lo thei! Bible Thianghlim hi a tir
ahcun Bung le Cang tivek a rak um lo. Kan theih olnak dingah le siar olnak
dingah Bible thiam pawlin Bung le Cang an ṭhen cop men mi a rak si.[6] Curuangah Bible kan siar tikah Bung le Cang ṭhennak ruang menah a
kiangkap ih catluang pawl siar lo in um pang hlah uh si, a kiangkap siar lo dingin
daithlang pang hlah uh si. Cangantu ih simduhmi theihlonak hrampi a si. Tahṭhimnak
ah:
Mi pakhat in tlawngkai nikhat ni ah cakuat siar ding cahmai hmai nga a
rualpi hnen ihsin a ngah ih a ngah ni ah cahmai thumnak lawng kha siar in,
cahmai netnak kha tlawngkai ninga ni ah siar in, cahmai khatnak kha zarhkhat
hnu ah siar bang sehla, ziangtin na ruat ding? Cuvek ih cakuat siarnak in ṭhathnemnak
le thiehthiamnak zianghman a suahpi zik lo, theihsualnak le buainak lawng a
suahpi ding. Ziangahtile cahmai thumnak ih simduhmi cu cahmai pakhatnak ah maw
asilole cahmai dangah a ṭhum aw men thei. A zate ih a siar ṭheh lawngah a rualpa
ih simduhmi a theihfiang ding a si.
Cuti
vekin, cakuat zate siar ta loin na hrilmi Bible catlang lawng asilole catluan
sau lawng na siar ahcun cangantu ih tumtahmi ziangtinso na theihfiang ding.
Thukam thar cakuat pakhat khat na siar ahcun na hrilmi cakuat kha a thok ihsin
a cem tiang siar ṭheh tengteng aw. Cuti ih na siar tikah cakuat a rak sairtu
hmaisabik pawl hnenah cakuat ngantu in ziangmi a simduh bik timi na theifiang
mai ding.
Cun Thukam Thar cakuat pawl cu Kawhhran hnenih cakuat, bulbak hnenih
cakuat, le Khristian hmun dangdang ih a ttheh darh-aw mi zumtu pawl hnenih
kuatmi ca an si. An dinhmun le nun dan ih zirin cakuat ngan a si ruangah cakuat
ngantu ih tumtah bikmi theihfiang ding cun a ngantu le cakuat siartu pawl ih
thuanthu, nuntu khawsak dan, le dinhmun pawl theih a ṭul. Himi zawn ah Bible
Dictionary, Study Bible, Life Application le Bible Hrilfiahnak pawl ron a ṭul ṭheu.
Himi cabu pawl hin a lo bawm zet ding. Cun cangantu le cakuat dongtu ih
thuanthu na ziangzoi tikah na suh ṭulmi thupi pawl tla cu:
·
Cangantu zo a
si?
·
Cangantu ih
thuanthu ziangvek a si?
·
Ziangtikah a
ngan?
·
A hnatuan mi
ziang a si?
·
Cakuat ngahtu
thawn ziangvek pehtlaih-awknak a/an nei?
·
Ziangah a ngan?
·
Cakuat dongtu zo
a/an si?
·
Cakuat dongtu
pawl ih dinhmun ziang a si?
·
Pathian thawn an
pehtlai-awhnak ziang a bang?
·
Cakuat ngantu
thawn siseh, anmah le mah ah ziangvek pehtlaihawknak an nei?
·
Cakuat ngan
laiah ziang a cang?
·
Ziangruagnah
cakuat a/an ngan?
·
Cakuat sungah
cakuat dongtu pawl ih thuanthu le nuntukhawsak dan hmuhmi a um maw?
Himi pawl
theihfiang ṭheh ding cu ol-ai mi thil a si lo. Asinan, cangantu le cakuat
siartu pawl ih thuanthu le dinhmun a mawitawk na theihfiang cun himi ‘Cakuat’
hi ziangruangah ngan a si timi na thei mai ding. Cun cumi na theihngah asile na
siarmi Bible ca ih simduh/zirhduh bikmi ol-aiten na theifiang mai ding.
Cuihtlunah
Bible ca na siarmi ih simduh bikmi theithiam ding cun, na siarmi Bible ca kha ziangmi a si,
ziangvek thu a um, a kiangkap ah ziangthu, ziangmi ṭongfang le catluan pawl a
um timi pawl na theihfiang tengteng a ṭul[7]. Bible ca na siarmi ih simduhmi theifiang ding cun a kiangkap ih um mi
thu pawl na theih tengteng a ṭul, a kiangkap ah cangantu in ziangmi thu le
thupi pawl a rel, cun na siarmi Bible catlang thawn ziangtin pehtlaih-awknak an
nei timi pawl na theih tengteng a ṭul.[8] Tahṭhimnak ah, Efesa 5:22-33 kha na siarmi Bible ca ti bang sehla,
cangantu ih simduh bikmi cu cang 21 ah a um a si. Bung 22-33 hi cang 21 ihsin
luangsuakmi catluan an si. Pakhat le
pakhat kan pawlkom awk dan le kan pehzom awk dan cu Pathian kan duhnak le kan
upatnak ihsin lungsuak le puaksuak mi a si tengteng ding timi a si.
Cun Thukam thar cakuat sung ihsin thuthang ṭha na sim duh simaw, Bible ca
zingzoinak neih na duh asile catluan ṭhen pawl (paragraph) kha theihthiam tum
aw. Na Catlang ṭhen hrilmi in khoitawk ihsin khoitawk tiang a huap timi kha na
theihthiam a ṭul. Tahṭhimnak ah, Efesa kha ṭha ten na zohfiang asile Efisa
1:3-14 kha catluan ṭhen pakhat a si, 1:15-23 kha catluan ṭhen dang pakhat a si.
Cun na siarmi/ zoh mi catluan ṭhen le a
kiangkap catluan pawl ih pehpar-awk dan kha ṭha ten zoh aw, theihfiang tum aw.
Voi tamsawn cu Bible catlang asilole catluan ṭhen na zoh mi ih sullam/simduh bik
mi theifiang ding cun a kiangkap ih um mi thu pawl theihfiang a ṭul. Paul ih
cakuat maw Apostal dang ih cakuat pakhatkhat maw na siar tikah a kiankap ih um
mi thu, ṭongfang le catlun na siar lo a si ahcun cangantu ih simduhmi na
theifiang thei zik lo. Ziangahtile na hrilmi Bible catlang le a kiangkap ih um
catluan/pawl kha an pehper aw ṭheu. Cuti ih na siar khawm lo asile, na siarmi
bungcang le catluan ṭhen kha nangmai remti dan le duh dan in leh duhnak
thinlung, fiangter duhnak lungput na nei ding a si. Tahṭhimnakah, 2 Timote 2:22
ah:
“No lai taksa hiarnak cu
tlansan awla thinlung thiangin Bawipa ih bomnak a diltu pawl thawn hmun khatah
dingnak, zumnak, le duhdawtnak le daihnak ngah dingah napi in zuam aw”.
Paul ih “no lai taksa hairnak” a timi hi kannih cun nupa sualnak
neihduhnak thinlung asilole nunau le mipa sinak lam thawn a pehpar-aw mi
thlemnak hmang kan ti. Asinan a kiangkap ih ṭongfang le catluan pawl zoh phah
ih a tican kan simfiang tum asile, 2:14-19 ih kan hmuhmi cu Timote hi nupa
sualnak lam ih harsatnak tongmi a si lo. Asinan, mino Timote cu Efesa khuapi ih
Pathian hna a ṭuannak kawhhhran sung liolio ihsin zirhnak sual tongtu a si.
Cang 16 ih kan hmuh vekin, hivek zirhnak sual hi hrial ding ih thupek a si.
Cang 16 ih thu um mi cu inn tumpi tahṭhimnak thawn cangantu Paul in a sim fiang
(cang 20-21). Cun, cang 23-26 ah Paul in Timote cu mino pawl ih paihzetmi aathlakza
thuel-awknak siseh, tawh-awknak lawng a suahter ṭheutu zianghman thei cuca loih
thuel awknak lakih tlan dingah a fial a si. Cuvekin hitawkah Paul in Timote cu
tawpni nei lo, aatthlakza thuelawknak ihsin tlan ding le dingnak, zumnak,
duhdawtnak le daihnak pawl sawn kha buaipi dingah a forh sawn a si. Paul ih 2
Timote 2:22 ih “nolai taksa hiarnak” a ti tikah nupa sualnak a ti duhnak a rak
si lo nasa!!!
Curuangah Bible catlang pakhat khat hi na zoh/siar tikah cangantu in ca a
kuatmi pawl hnenah ziangmi a sim duh timi theithiam ta aw. Himi theihthiam ding
cun a kiangkap
ih um mi ṭongfang le catluan pawl khal na theihfiang a ṭul. Cutiih na
theihfiang asile cangantu ih simduhmi kha sual lo le palh lo ten na simfiang
thei ding a si.
Apostle Paul ih cakuat maw, apostle dang ih nganmi cakuat si maw, Thukam
thar cakuat pakhat khat na siar tikah catluan ṭhen (paragraph) tete ih ummi
thuhlom kha thleidan thiam a ṭul. Catluan ṭhen na siarmi dung le hmai ih ummi
catluan ṭhen dang kha tawi famkim ten thutlang khawmnak tuah aw. Cangantu ih
catluan feh dan le thupi a relmi pawl kha ṭhaten zoh aw. Na theihthiam mi pawl
kha a tawizawng in thutlang khawmnak tuah aw.
Curuangah Thukam Thar sungih na siar mi cakuat pawl hi cakuat a rak dongtu
hmaisabik pawl hnenah ziangmi sullam a nei timi na theihthiam thei ding cun a
hmaisabik ah cakuat kha a thok ihsin a cem tiang na siar ṭheh tengteng a ṭul.
Simduhmi cu Tahṭhimnak ah, Paul cakuat lakah pakhat kaht Efesa asilole Filipi
na siar asile, na siarmi cakuat kha a zate ṭheh ko in siar aw. Cun cakuat
ngantu le cakuat dongtu ih thuantu malte tal theih zuam aw. Na siarmi catluan ṭhen
(paragraph) kiangkap ih a um mi thu le catluan feh dan pawl khal na theihthiam
a ṭul. Bible na siar tikah na ruahnak zaten pe in thungai thlakin siar aw.
Catluan pakhat le pakhat a pehtlai
awknak kha ṭhaten zoh fawn aw. A thupi deuhmi cafang pawl khal nasa zetin zoh
aw. Himi pawl na tuah ṭheh hnuah a netnak ah, zoh dingih na hrilmi catlang
tawite asilole catluan ṭhen ihsin tawi famkim ten thutlang khawmnak tuah aw.
Cuih catluan cu Bible na siar tikih na theihthiam theinak dingah thlacamnak
thawn, thungai thlakin siar aw. Bible na siar tikih na theihthiam theinak
dingah thlacamnak thawn thinlung ze te pe in thungai thlak le felfai zetin,
ruat phah in siar aw.
Karbak 2nak: Ramri ih kauh zia tah aw. Kan san minung
le Bible san minung ih danglamnak ziang an si?
Tuisan zumtu le Bible san zumtu pawl hi tiva pi in kan karlak in kham/dang.
Cuih in khamtu tiva pi cu: Ṭong, dinhmun, nunphung le nuntu khawsak dan pawl hi
an si. Himi tiva pi ruangah Bible ih zirhnak le kan siarmi Bible ih a sullam
pawl hi hmakhatte ah kan nunpi lohli thei lo. A can ahcun himi tiva pi hi a kau
tuk ih kan kaannak dingah lilawng saupi kan don a ṭul ṭheu. A can ahcun tiva hi
bite a si ruangah olten kan kaan thei mai.
Himi tiva pi kan kaan/laan hlan ah tiva pi hi ziangtluk a kau ih
ziangtluk a thuk ti kan theih ta a ṭul. Cucu Bible san minung pawl thawn ṭong,
nunphun, dinhmun le nuntu khawsak dan pawl ah ziangtluk kan dang aw ti kan thei
tum a si. Thukam Thar cakuat sung ahcun kanmah (tui san minung) le cakuat
dongtu pawl ih dinhmun hi an dang aw tuk lo. Ziangahtile Cakuat pawl hi a
hleice in Judah Khristian le Zential Khristian pawl hnenih nganmi a si tlangpi.
Asinan kanmah thawn kan bang awk lo caan khal cu a um hnuaihni ko. Tahṭhimnak ah,
1 Korin 8 ah Paul in milem hnenih hlan mi rawl ei ding maw, ei lo ding timi
thupi a simfiang. Hithu hi tufang kan dinhmun thawn tahṭhim tikah an hla aw zet.
Tulai san ah ziangtik ah saw kan ram ah milem hnenih hlan mi rawl ei ding le ei
lo ding thu ah kan buai dah. Cun Paul in 1 Korin 6:18-20 ah nupa sualnak kha
bansan uh a ti tikah hivek tla hi kan lam ahcun a tam tuk lo a bang. Zoh le
siar dingih na hrilmi Bible bungcang kha na/nan dinhmun thawn an danglamnak le
an bang awknak zawn hawl aw la, na/nan ṭulmi khal hawlsuak tum aw, cangantu ih
a kuatmi kawhhran asilole bulbak hnenah ziangmi a zirh duh timi khal theih tum
aw. Tahṭhimnak ah, 1Peter 5:1-4:
Kan Dinhmun Cakuat
Dongtu Pawl Dinhmun
- Pastor kan nei
- Zumtu kan si ruangah acozah lamah
dinhmun ṭha kan nei thei tuk lo
- Pathian thu thawn an zumnak ticak
ringring an ṭul
- Zumlotu thawn an um
- Pastor zohtu ding an si
|
- Pastor asilole hruaitu upa an nei
- Zumtu an si ruangah hremnak an
tuar ih hmuntin kim ah an ṭhekdarh ṭheh
- Pathian thu thawn thazang pek
ringring an ṭul, hremnak an tuar
- Zum lotu thawn an um
- Hruaitu upa zohtu ding an si
|
Karbak 3nak: Ramri kaan thlang aw. Bible na siarmi
sung ihsin Pathian ih zirh duh bikmi thupi kha ziang a si ti theisuak aw.
Karbak pakhatnak ih na theih ṭul mi cu na siarmi Bible bungcang le cakuat
pawl hi Bible san minung (cakuat a rak dong hmaisa bik tu) pawl hrangah a
sullam ziang a si ti a si kha. Tu ahcun na siarmi Bible bungcang sungih Pathian
ih zirhduh bikmi thupi kha na hawlsuak tum a si. Pathian in milai hnenih thu a
rak sim le a rak phuanglangawk tikah cuih san milai pawl hrang lawngah zir
dingmi thu a rak pe lo, kum khua daih in tuisan (san thar) milai pawl ih zir
dingmi khal a rak pe cih a si. Curuangah kan dinhmun le nunphung dang aw cingin Bible
sung ih Pathian ih zirh duhmi thuhram pi hi ziangtin kan hmusuak thei ding ih
kan nunpi ding timi hi a thupi tuk a si. Na siarmi Bible bungcang sungih Pathian ih zirh duhmi thupi kha na theih
ngah asile catluan pakhat asilole pahnih in tawi famkim ten ngan aw. Catluan na
ngan tikah a tu ih cang rero mi tikcu caan (present tense) hmangin ngan aw. Tahṭhimnak
ah, Joshua 1:1-9 sungih Pathian ih zirhduh bikmi cu “Pathian in kan liangpar ih
a ṭhum mi hnaṭuan hi hmualnei zet ih kan ṭuan theinak dingah Amai umpinak le
Acahnak parih kan ṭhumawk a ṭul. A thu vekih kan nun a ṭul, a thu kan siar le
ziangzoi ringring a ṭul” ti a si.
Kan siarmi Bible bungcang sungih
Pathian ih zirh duh bikmi thupi kha kan hmuhsuak theinak dingah Jack Kuhatschek
cun thusuhnak pathum a tarlang.[9]
(1) Cangantu in Pathian ih zirh duhmi kha langnga in a sim cia maw?
Thukam thar cakuat sung ahcun cangantu in an cakuat nganmi sungah Pathian ih
zirh duhmi kha langhnga in an tarlang cia ṭheu. Tahṭhimnak ah, Efesa 6:1 ah
Paul in “nauhak pawl Pathian ih hmin in nan nulepa ih thu ngai uh” a ti tikah
Pathian in ziangmi a zirhduh timi cu na thei cih mai. Hivek catlang hi Thukam
thar cakuat sung hmun tampi ah kan hmu thei. Tahṭhimnak ah, Rom 12:1-2, 1 Johan
2:15-17; adt...
(2) A sau/kau mi Bible bungcang
sungah Pathian ih zirh duhmi thupi a um maw?
A can ahcun cangantu in Pathian ih zirh duhmi thupi kha na siarmi
bungcang ih kiangkap ah a ret ding. Tahṭhimnak ah, Efesa 5:21, “Khrih nan upatnak ruangah pakhat le pakhat
duhnak thlun aw uh” tiah a ti. Himi zirhnak thlun in ziangah khat le khat
upatnak pe aw in an duhnak an thlun aw ton ding (Nupi le Pasal, Nauhak le
NulePa, Bawi le Sal) timi a sim. Hitawk ah Efesa 5:22- 6:1-9 sungih Pathian ih
zirh duh bikmi cu a tontir cang 21nak ah a um a si. Ziangruangah pakhat le
pakhat ih duhnak kan/an thlun aw ding tile Khrih kan/an upatnak ruangah a si.
(3) Thukam Thar cakuat na siarmi ah Pathian
ih thupekmi le zirhmi na hmuh asile ziangruangah hitawk hmun zawn ah thupekmi a
um tiin nangmah le nangmah sut aw ringring aw. Hivek thupeknak na hmu ih na zohṭhat
tikah Pathian ih zirh duhmi thuhrampi kha na hmu mai ding. Tahṭhimnak ah,
Galatia 5:2 ah Paul in “ka simmi hi ngaihnik uh: serh nan tanter awk a si ahcun
Khrih cu nan hrangah zianghman ṭhathnemnak a nei hrimhrim lo, tinak a si” a ti.
Hitawk zawnah ziangah Paul in hi ti vekin ralrinnak a pe tiih thusuhnak kan
tuah tikah Pathian ih zirh duh bikmi thupi cu kan hmu mai. Cucu: milai ih ṭhatnak
le daan thlunnak (serh tannak) men in Pathian ih lung kan awiter thei lo ti a
simfiang duh a si. Pathian ih zangfahnak cu kan phu lo laksawng a si. Ka simsal
ding, Bible buncang na siarmi ihsin Pathian ih zirh duhmi thupi na thei ngah
asile tawi le famkim ten’ ngan aw. Cun midang ih hmuh dan le na hmuh dan kha an
bangawk le bangawk lo tahṭhim aw. Cu tiih na tuah asile na siarmi bungcang
ihsin na hmuhsuak mi Pathian ih zirh duhmi thupi kha a dik maw dik lo ti
theihnak ah a lo bawm ding. Kan hmuhsuak mi Pathian ih zirh duhmi thupi pawl
hi:
·
Na siarmi Bible bungcang
asilole a kiangkap ih ummi catluan ihsin na hmuhsuak mi a si tengteng a ṭul.
·
Hlanlai Bible
san minung hrang lawngah si lo in, tuisan minung hrang khal ih zir theimi thupi
a si a ṭul.
·
Nungphung le
dinhmun bang aw lo hmanseh bikhiah a neimi zirhnak le thuhrampi a si lo a ṭul.
·
Bible sung ih
zirhnak le thurin dang pawl thawn a kaih-aw mi zirhnak a si ṭul, a kalh-aw mi
zirhnak hrampi a si thei lo ding.
·
Cakuat a rak
dongtu pawl hnen khalah siseh, tulai (san thar) mi thawn khal siseh pehpar-aw
mi/ a kaihmi a si a ṭul
Na siarmi
Bible bungcang sung ihsin na hmuhsuak mi Pathian ih zirh duh bikmi thupi hin
Bible san minung le tui san minung pawl karlak ih in donkhamtu ramri kha kaan
thei dingin in bawm a si.
Karbak 4: Nunpi dingah lalut thlang aw. Zumtu bulpak
ciar in Pathian ih zirh duhmi thupi kha ziangtin kan nunpi ding?
Kan
siarmi Bible bungcang ihsin kan hawlsuak mi Pathian ih zirh duh bikmi thupi hi
kan siarmi bungcang asilole a kiangkap ih ummi catluan ihsin kan hmuhsuak mi a
si tengteng a ṭul. Tucun himi zirhnak hrampi hi bulpak ciar in nunpi thlang
ding kan si. Asinan kan nunpi dan ding karbak pathum a um. (a) Himi thupi in
Bible san minung, cakuat a rak dongtu zumtu pawl kha ziangtin thu a rak sim ti
zoh ta aw. Cun cakuat a rak dongtu pawl thawn kan danglamnak le bangawknak tete
pawl theihsuak tum aw, tuihlan ih kan tarlang zo vekin an dinhmun le kan
dinhmun (b) Bible sung cakuat a rak siartu zumtu pawl thawn kan dan-awknak le
bangawknak tete pawl kha tahṭhim/ khaikhin thlang aw. Kan bangawknak tete pawl kan
hmuhsuak tikah Bible sungih zirhnak hi kannih khalin sual lo ten kan nunpi ve a
si ti zumnak tumpi kan nei. (c) Nunpi ding mi kan tuah tikah felfai zet le a
cekci ih kan tuah a ṭul, culole a ngaitu pawl in ziangmi bik ka nunpi ding ti
an thei zik lo. Cun kan hmuhsuak mi thupi thawn a kaih aw mi le kan thusim a
ngaitu pawl thawn a kaih-aw mi tahṭhimnak (illustration) kan tuah a ṭul. Kan
sim zo vekin himi tahṭhimank hi thudik a cang suakmi, na siarmi Bible bungcang sungih
Pathian ih zirh duhmi thawn, cun na
thusim a ngaitu pawl ih dinhmun thawn a kaih-aw mi tahṭhimnak a si ṭul. Bible
hi dik zet ih kaihnget ding cun kan zir mi pawl kan thlun a ṭul ti hi hngilh
hrimhrim hlah.
Fiangter Dan Ding Lamzin Kan Tuah Hnik Pei
Tu ah Thukam
Thar Cakuat Pawl theihfiang dingih in bawmtu zirhnak hrampi Karbak Pali pawl kan zir ngah zo. Kan zirmi theifiang sinsin dingah tahṭimnak kan ṭul
bangin tu ah Hebru 12:1-2 hi tahṭhimnak ah la in Karbak pali hmangin Fiangter
Dan Lamzin tuah kan duh. Himi tuahnak hin Thukam Thar Cakuat Pawl na hrilhfiah
can ih na theih ṭul mi le na tuah ṭulmi pawl a lo simfiang sinsin ding tiah
zumnak tumpi kan nei.
Hebru 12:1-2
Kannih
khal hitlukin a tammi thutheitu pawl in mero bangin in kiil ruangah kan fehnak
lamzinah in dawnkhamtu thil pawl kha hlonin in ttawnhremtu kan sualnak thilrit
cu tlansan tahratin kan hmaiih a ummi tlanzuamnak ah taimak suah in tlan uhsi.
Kan zumnak a thoktu le a famkimtertu Jesuh kha cat loin zoh uhsi.
Hmailamih a co dingmi lungawinak kha
atumtahmi a si ruangah thinglamtah parih ningzah thihnak hman ziangah
siar loin a tuar ih atu ah cun Pathian tokham vorhlam kapah a to.
Karbak 1nak: Na siarmi Bible kha ziang a si ti
theifiang aw. Na siarmi Bible bungcang hi a rak siartu Bible san minung pawl hrangah
a sullam ziang a si?
Hebru cakuat hi a thok ihsin a cemtiang na siar tikah cakuat ngantu in
Khrih dung thlungtu si ruangih cemlian dingmi le ton dingmi thil pawl a ngan
thu na hmu ding. Cun himi cakuat hi thapeknak ṭongkam lam a si zia khal na
hmufiang ding (13:22). Jesuh Khrih le Thukam Hlun zumtu pawl parah hrambun ih
ngan a si zia khal an hmufiang ko ding. Cun Hebru cakuat ih a dunglam thuanthu
pawl na zingzoi tikah ziangruangah cangantu ih awsuak dan hi a hmanhmawh zetmi
vekin a lang ti na thei ding.
Cun Hebru cakuat a rak
siartu pawl hi Judah biaknak ihsin Khristian ih cangmi, Rom khuapi kiangkap ih
ummi zumtu bur an si a zum um[10]. Himi cakuat hi A.D 60 kiangkap, Emperor Nero in Jerusalem a siatsuah hlan
deuh ih nganmi a si ding tiah Bible thiam tamsawn khalin an pom. Ziangahtile
cangantu ih ngan dan vekin Jerusalem biakinn hi a ding lai a si. Judah pawl cun
himi biakinn ah raithawinak an pe lai (10:1-2). Cun zumtu pawl cu Khristian
zumnak le biaknak hnong tahrat in Judah biaknak ah kirsal in nun nuam zetih
nung sal dingin ṭemṭawnnak an ton thu kan hmu ding. Cuvek dinhmun ih an um
tikah an thin a nau, an bei a dong ih an zumnak khal a derthawn thlang.
Curuangah cangantu in “zumtu pawl cu rinum
zetin Khrih hrangih nung dingah le ziangtlukin harsatnak le ti duhdahnak
tong khal hai sehla Jesuh Khrih sungih an neihmi zumnak ihsin dung dolh mai lo in
tuar ṭenṭo dingah ralrinnak thu pe phah in forhfialnak le thazang peknak a nei
a si”. Curuangah Hebru cabu hi vun siar aw la cakuat hi Khrih ih maksazia
zirhnak le zumnak kaihnget dingih ralrin peknak hlir in a khat mi cakuat a si
ti na theifiang ding.
Na siarmi Bible bungcang Hebru
12:1-2 hi cakuat a rak dongtu pawl hrangah a sullam ziang a si ti theih ding
cun a kiangkap, dung le hmai ih ummi thuhla pawl kan theihfiang ta a ṭul.
Cangantu
in catluan ṭhen, thu bur/ thu hlawm pawl kha cakuat pakhat si dingah ziangtin a
ret khawm? 12:1 hi “curuangah” timi ṭongfang thawn a thok tikah himi hin dunglam
ih ummi thu pawl a pehzom a si ti kan thei cih mai. Bung 11 sungah khuahlan
minung zumnak thawn a nungmi pawl ih thuanthu le nun dan pawl kan hmu thei. Cun
bung 12:1-2 ah cangantu in Khrih ih nunnak le tlanzuamnak ih mizia kha tahṭhimnak
ah hmang in cakuat a rak siartu pawl kha zumnak thawn tuar ṭenṭo dingah a forh
thu kan hmu. Cun bung 12:3-11 ah cangantu in harsatnak hi Pathian ih nunsimnak
le duhnak langternak vekih kan pom thei a ṭul zia pawl simfiang dingah pa in a
fa parih duhdawtnak a neih zia thu kha tahṭhimnak la in a simfiang. Curuangah
himi catluan ṭhen le thu bur tete pawl hi harsat caan ih tuar theinak timi thulu
in a tuan khawm a si. A kiangkap
thuhla le thu bur tere pawl kan zingzoi ṭheh hnu, kan siarmi Bible bungcang
12:1-2 hi Bible san minung cakuat a rak dongtu hrangah a sullam ziang a si ti kan simfiang hlanah
kan siarmi Bible bungcang hi fimkhur zetih kan zoh sal ta a ṭul. Kan siarmi
bungcang ah “Kannih khal hitlukin a tammi thutheitu pawl in mero bangin in kil”
tiin a um. Himi catluan in a khihhmuh duhmi cu bung 11 ih zumnak thawn a rak
nungmi Bible san zumtu pawl a si. Hi vekin rinum zetih a nungtu zumtu pawl hin harsatnak
a tuar rero tu zumtu (kawhhran) pawl hrangah an cahnak thazang a si dingah a um
um zet. Cangantu in Hebru cakuat a rak dongtu lakih mi tamsawn cun harsatnak an
tuar rero zo ih Pathian in rinum zia khal an tepngah zo ti a theih tikah, (1)
an zumnak dawnkhamtu thil pawl kha hlonhlo in, ṭawnhremtu sualnak rit khal
tlangsan in, (2) beidong lo ih tlan dingah, le (3) Kan zumnak a thoktu le a
famkim tertu Jesuh Khrih lawng kha zoh ringring dingah a fial hai a si.
Cangantu in Khristian nun ih mizia simfiang
dingah leitlun tlanzuam-awknak ih umtu zia kha a hmang. Hivek tlanzuamawknak
hrangah taimaknak le tuartheinak kan ṭul. Cuihtlunah himi bungcang liolio in
kan theihthei mi cu himi tlanzuam-awknak hi tawite men a si lo, cangantu khal
in taimak le tuar theinak thawn zuam a ṭul mi zuamawknak a si a ti ruangah a
cemmai mi si lo in a sau mi zuamawknak a si ti kan theifiang.
Tlanzuam-awknak ih a tlantu pawl hi
a cement tiang tlan dingih forhfial an si. A san cu an hmaiah ziangvek
harsatnak um khal sehla zumnak cu tuahnak thawn langter phah in cuih lamzin cu
zawh in tlan ding an si. An tlan tik khal ah an mai cahnak ring lawng ring ih
tlantu si lo in, Khrih, kan zumnak a thoktu le famkimtertu cu cat loih zoh phah
in tlan ding an si. Ziangruangah Khrih cu zoh phah in tlan dingah forhfial an
si. Khrih cu kan zumnak hrampi le ti famkimtu lawng si loin a hmai ih a ton
dingmi lungawinak cu zoh in Kross ih harsatnak hmuahhmuah cu a tuarsuak a si.
Hmailam ih a ton dingmi lungawinak cun Kross parih harsatnak phun zakip le
thihnak tiang tuar thei dingin thazang a pe a si. Harsatnak le ti duhdahnak
phun kim a tuar ṭheh hnu ah “Pa Pathian ih vorhlam ah a ton.”
Tucun Hebru 12:1-2 hi cakuat a rak
dongtu, Hebru kawhhran hrangah a sullam ziang a si timi kan simfiang thei
thlang.
Cangantu in Hebru zumtu pawl kha harsatnak phun kim tonghman ningla Khrih
dung thlun dingih an hlanawknak ah beidong mai lo in taima zet ih an tuar
theinak dingah zuamawknak ih um tu zia kha a hmang. Annih cu an zumnak ban san ih Judah dan le
biaknak ah kiarsal mai lo in taimak zetin an tlan vivo a ṭul. Hi tlanzuamnak ah
thazang thar le tha tho zetih an tlan vivo theinak dingah khuahlan minung, zumnak
thawn a rak nungtu pawl ih nun dan kha an zoh a ṭul. A hleice in a tu ih an ton
rero mi harsatnak si loin Khrih sawn kha cat loih zoh ringring dingah tha a pe
hai. .
Karbak 2nak: Ramri ih kauh zia tah aw. Kan san minung
le Bible san minung pawl ih danglamnak pawl ziang an si?
Kan rel zo vekin Thukam Thar kawhhran pawl thawn cun kan karlak ih in
khamtu ramri hi a kau vak lo. Sim duhmi cu kan danglamnak pawl hi a tam tuk lo.
Kannih khal Khrih a thih hnu ih nungmi zumtu kan si, harsatnak le buai thawn a
khatmi hi leitlun ih nungmi kan si ve vekin Khristian tlanzuamnak ah harsatnak
le buainak phun kim kan tong ko ding, asinan taima zetin kan tlan ve a ṭul. Cun
kannih khal zumnak thawn tlanzuam awknak ih a rak tlan zotu Bible san zumtu
pawl kha zohṭhim ding kan nei, cuihtlun ah kan zumnak hrampi le a famkimtertu Khrih Jesuh kha zohṭhim dingah kan nei ve a
si. Asinan kan danglamnak mallai a um thotho.
Hebru zumtu vekin mi tampi cu harsatnak kan tong lo. Hivek harsatnak theithiam
ding cun hmun dang ih harsatnak a tongtu kan zumtu pi pawl kha kan suh asilole
anmah vekih kan ruah awk a ṭul. Cun mi tamsawn cu Judah biaknak dan ih kirsal
dingin ṭemṭawn kan tong ve lo. Asinan hmun tampi ahcun Khristian zumtu hi
‘hremnak ihsin na luat duh asile biaknak dangah lut aw’ ti vekin mi tampi cu ṭemṭawn
an si ṭheu. Hi pawl hi Bible sung zumtu pawl thawn kan bangawknak le kan
dan-awknak tete cu an si.
Karbak 3nak: Ramri kaan thlang aw. Bible na siarmi
sung ihsin Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi kha ziang a si?
Hebru zumtu
hrang khalah siseh, tuisan zumtu pawl hrang khal ah siseh kan siarmi Bibile
bungcang sung ihsin Pathian ih zirh duh
bikmi thupi pathum tal kan tarlang thei:
·
Khristian nun
timi cu taima zet le thinsau zetin damsung tlangzuam rero hi a si.
·
Tlanzuamnak ah
hlawhtling zetih kan tlan theinak dingah in dawnkhamtu thil hmuahhmuah tlangsan
in Khrih lawngah le a mah thawng kan pehzom-awknak lawngah kan thinlung kan bun
a ṭul.
·
Kan hlan ih a
rak tlan zotu zumtu pawl hi tlanzuam-awknak ah kan thinlung in thawhtertu le
thazang in petu an si ruangah an nun zoh phah in tlan ding kan si.
Karbak 4: Nunpi dingah lalut thlang aw. Zumtu bulpak
ciar in Pathian ih zirh duhmi thuhrampi kha ziangtin kan nunpi ding?
Pathian ih zirh duhmi thupi kha kan dinhmun ih kan lakluh tikah kan relzo
vekin thil thupi zet kan tuah ṭul ringring mi cu Bible sungih cakuat a rak dongtu
(hitawk ahcun Hebru zumtu an si) pawl ih dinhmun le kan dinhmun ih bangawknak
tete pawl kan theihfiang le phorhsuak ta a ṭul. Himi Hebru cakuat sung ihsin
kan bangawknak tete pawl cu:
·
Tlanzuamnak ih a
tlantu pawl hi kan mah vekin Khristian an si ve.
·
Tlanzuamnak hi
harzetmi thil a si, tlanzuamnak ah a olzawng ih tlan dingin asilole bansan mai
ding tiangin Satan in in ṭemṭawn ringring ve a si.
·
Tlanzuamnak ah
hlawnhtling zet ih kan tlansuak thei ding cun taima le thinsau zetih kan tlan a
ṭul ve.
Hiti in kan bangawknak tete na hawl vivo a si. Kan simzo vekin Thukam
Thar zumtu pawl thawn cun kan ramri hi a kau tuk lo tikah kan bangawknak pawl
ol-aiten kan hmu thei mai. Zumtu Khristian zovek khal harsatnak a phunphun ton
ruangih dunglet sip tum mai le zumnak bansan tumtu pawl hnen ah‘tlanzuamnak ah laksawng ngah ding cun taimak
le thinsau zetih tlan a ṭul’ timi hi theihter sal an ṭul ringring. Cun tu
ahcun karbak pathumank ih kan hmuh suakmi Pathian ih zirh duhmi kha kan san
zumtu pawl ih nunpi dingmi kha felfai zet le a cekci in tahṭhimnak thawn kan
tuah thlang ding.
India ram
kan tlawngkainak ah tlawngta pawlin tetti khannak kan neih tikah mi tampi cu
Hindu le Buddha biaknak ihsin Khristian ih ra cangmi an si. Khaan khat ih kan
umtlang le kan komawk tikah an dinhmun le ziangtin an nung ti kan theisuak
deuhdeuh. Mi ṭhenkhat cu nulepa nei nawn lo le ṭhen-aw tivek an si ih poi an ti
tukah an thin a na, an ṭah a suak, a theih hman an thei paih lo. Mi ṭhenkhat cu
Khrsitian si ruangih innsang ihsin dawr tuar le zumtu si ruangih innlam ihsin bawmtu
nei lo an si ruangah sum le pai tlasam zek an si. Cuih pawl cu an thinlung hi a
har ringring, cuih phurrit cu an keng ringring ko. Asinan cuih tlawngta pawl cu
Pathian hrangah pumpe aw zetmi an hlan aw ih tlanzuamnak ah rinumzetin an tlan
rero ko. Annih pawl hi kan duhdawt zet, rinum zet in an tlan vivo theinak
dingah an hrangah thla kan camcak. A hlawhtlinmi tlanzuamnak cu ziangvek
harsatnak lak khalah Khrih amah hril hi a si ti hi an nunnak rori in an tep
ngah.
Taima zet ih tlan timi cu kan bang caan, cahnak kan neih lo caan le
retheih mangbang caan khalah Khrih amah lawng cat loin zoh ih tlan rero hi a
si. Khrsitian tlanzuamnak timi hi caan tawite hrang lawng a si lo. Kan nun sung
kan ti dingmi a si. Tuartheinak cu nehnak hrampi a si. Kan tuar thei asile
laksawng kan ngah ding.
Thunetnak
Cakuat hi
um lo sehla, nunnak timi hi a va danglam awm ee. Kan ruahnak le tuarmi pawl
simfiang dingah cakuat hi kan hmang a si. Bible san lai khalah Thukam Thar cakuat
pawl hi cakuat a rak dongtu pawl ih dinhmun le ṭul dan ih zirin (an ṭulmi pawl
sim/than dingah), a hleice in hruaitu pawl in zumtu kawhhran pawl hnenih an feh
thei lo caan ah an kuatmi a si. Cun himi cakuat pawl hi mipi hmai ih siar
dingah fialmi khal a si fawn. Curuangah Thukam Thar cakuat pawl ih
an tican na simfiang tum tikah, cakuat pawl hi thuanthu le hmin khumnak cabu
menmen vekah ruat hlah, cakuat an si ti thei ringring aw. Cakuat cu a thok
ihsin a cem tiang siar dingih nganmi an si kha! Bulpak cakuat na siar tik
khalah a thok ihsin a cem tiang na siar ṭheu a si lo sawm! Curuangah cakuat na
siar tikah an thuanthu le ziangruangah ngan a si timi pawl hi theih tum aw. Cun
cangantu in thuhlom pakhat hnu pakhat a ngan dan, catluan ṭhen feh dan pawl
siseh, a kiangkap (dung le hmai) ih ummi catluan dang pawl thawn an pehpar awk
dan pawl zoh ṭha aw. Cun ramri a kauh dan zia (kan bangawknak tete) na zoh ṭheh
in Pathian ih zirh duh mi kha theihsuak tum aw, cumi thawn ramri kaan thlang
aw. Cun nangmah le mipi pawl ih nunpi dingah cuih zirhnak cu lalut (hmang)
thlang aw.
Thukam Thar Cakuat pawl hin zumtu hmaisa pawl ih harsat an ton dan le
harsatnak an pahtlang dan pawl an langter a si. Pathian duhzawng ih kan nun
theinak dingah kan nun in thawkkhumtu le ruahnak in petu an si, curuangah
Thukam Thar cakuat pawl ruangah hin lungawi ringring ding kan si. Himi thulu cu
Thukam Thar cakuat ngantu pawlih thunetnak an tuah ṭheu vekin thunetnak kan
tuah ve: “Pathian zaangfahnak cu nan zate hnenah um hram seh. Amen.”
[1]
Scot McKnight, Introducing New Testament
Interpretation, (Baker Book House: Michigan, 1989), 21.
[2] J.
Scott, Duvall, Grasping God’s word: A
hands-in approach to reading, interpreting, and applying the Bible,
(Zondervan Publishing, Michigan, 2001, 2005), 232.
[3]
Ibid.
[4]
Ibid, 233.
[5]
Ibid, 235.
[6]
Bible Bung le Cang tthentu hi Robert (USA) a rak si.
[7]
Ibid, 236.
[8]
Ibid.
[9]
Ibid, 237.
[10]
George H. Guthrie, Hebrews (NIVAC;
Grand Rapids: Zondervan, 1998), 17-38.
No comments:
Post a Comment