Pathian Thu Kaihhngetnak Part 7nak (a peh)

10. Nunpi Dan Ding

Cangantu hminthang pakhat Jack Kuhatschek timi in Pathian Thu Nunpinak timi cabu a ngannak ah Bible thuhla thei zet pa ih thuanthu hitin a sim:

The Holy Lands timi Bible tlawng ah ka saya pakhat in Bible thiam le thei zet, Bible hi Hebrew ṭong hmangin zoh lo siar ṭheh thei mipa pakhat a tong. Ka sayapa cun a zum tuk loih vei khat cu cu pai’ inn ah feh in ṭul lo tukin Bible hi zoh lo in a siarter. Cupa cun “khoitawk in kan thok ding” tiah ka sayapa cu a sut. Ka sayapa cu Saam cabu duh zetmi a si ruangah “Saam bung khatnak in” tiah a ti. Cu pa cun Saam bung khatnak cu Hebrew Bible in zoh lo in siar a thok ih saya pa cun a Hebrew Bible thawn cupa cu a sual le sual lo a rah zoh. Cu pa cun nazi pahnih sung pakhat te hman suallo riai ih a siar rero tikah saya cu a mang a bang ih a cawl dukdi. Cun thupi dang relnak an nei ih cu mi ah sayapa ih mangbang za a hmuhsuak mi pakhat cu himi pa hi Khristian a rak si lo. Pathian a um lo titu atheist timi a rak si!  Hi pa hin Bible hi zumtu tamsawn hnakin a thei sawn nan Pathian a zum lo a si cu!

Hi pa hi Bible cu a thei zet nain a nunnak taktak in a theifiang lo. Kannih cu Bible ih a tican kan fiangter tikah, a sullam kan theifiang lawng si loin, a cuih kan theihsuak mi Bible ih zirhnak cu kan theifiang, kan nunpi a si. Jesuh in Johan 14:2a khalah hitin a ti, “Ka thupek pawl a nei ih a thluntu cu keimah i duhdawtu a si.” Hitawk ah nei +thlun = duhdawt timi kan hmu.

 A hmaisa ah Bible ih a tican theih ta lo cun ziangtin saw kan nunpi thei ding! Asinan nunpi lo khalin Bible hi theih men cu a rak theih a si. Bible siar dan ding le a tican simfiang dan ding pawl na thei tla a si men ding asilole bungcang tampi zoh loin na siar thei tla a si men ding, asinan theihnak lawng hi a tawk lo, nunpi rori a ṭul a si. Nunpinak a tel lo cun Bible ih zirhnak kha na nunnak rori in na theifiang hrih lo tinak a si. Theihnak lawng hi a tawk lo, nunpinak ah in hruai lut ding hi a si.

Bible Fiangter Dan Lamzin cu kan siarmi Bible kha ziang a si/ bungcang ih a tican kha ziang a si ti theihfiangnak thawn kan rak thok. Cun ramri ih kauh zia kan tah hnu ah ramri kan kaan a si kha. Tu ahcun a cuih kan hawlsuak mi zirhnak cu “ziangtin kan nunpi ding” ti a si. Bible ih zirhnak kha ziangtin ka nunpi ding ti na theih hnu ahcun na nunnak kha Pathian hrangah na pe ding maw ding lo ti cu nangmah ih parah a ṭhum aw thlang. Tahṭhimnak ah, Efesa 4:26 ah kan thinhengnak cu ni tlakpi lo dingah in sim a si. Himi bungcang ih zirhnak hrampi kan hmuh mi cu kan thin hengnak hi caan reipi sung awhter lo ding ti a si. Thinhengnak hi caan reipi tiang kan caamter asile thil tampi kan tuahsual thei, a siatsuah thei a si. Himi bungcang ih zirhnak kan nunpi thei dan lamzin pakhat cu kan nupi kan pasal, kan tlawngkai pi asilole kan hnaṭuan pi parih kan thinheng tikah a cuih kan thinhengnak thubuai cu zamrang thei bikin rem ṭha ding kan si (tahṭhimnak ah, khua a thim hlanah, ni a tlak hlanah, ni khat a liam hlanah ti vekin). 

Bible ih zirhnak (Pathian ih sim duhmi hrampi) theihnak le nunpi dan ding theihnak timi hi an bang aw lo. Himi bungṭhen ih kan lo sim tum mi cu Bible sungih Pathian ih zirh duhmi hrampi kan hmuhsuak mi kha kan nunnak ah ziangtin kan lalut ding ti a si. Bible ih zirhnak kha na nunnak ih na hmangsuak thei ngaingai ding cun Thlarau ih bomnak le thlacamnak huham parih na ṭhum awk a ṭul a si. Bible ih zirhnak dikzet ih theihfiang ding le nunpi dingah Pathian in a fale in duhsak. Asinan Pathian ih tumtah bikmi cu Khrih bangnak ih kan ṭhanglian ding (kan nuncan ziaza, kan ruahnak ṭhanglian ding)  hi a si. Pathian thu hi dikzet ih kan hmuhfiang tikah Bible hin kannih teh hi ziang ti vekin in hmu ve ding ti kan thei, kan sinak kan theifiang deuhdeuh ding a si.

A Tican le Nunpinak

Tuihlan ih kan rel zo vekin a tican/ a sullam timi cun cangantu in kan siarmi Bible bungcang ah ziang a sim duh/Bible ih zirh duhmi timi a khihhmuh tiah kan ti zo. Bible ih zirh duhmi cu mikip hrangih nunpi theimi, a danglam lo mi zirhnak le nunpi thei ringring mi zirhnak a si ding ti khal kan lo sim zo fawn. A tican timi cu cangantu parih a ṭhumawk ruangah casiartu hin a tican a relcat lo a si. Cangantu ih rak ngan ciami kha ziang a si ti dik zetin theih le hmuhsuak kan tum sawn a si. Asinan  casiartu kan si vekin kan siarmi Bible bungcang ih kan hmuhsuakmi Pathian ih zirh duhmi kha nunnak ih hmangsuak dingah ṭuanvo tumpi kan nei. Cun nunpinak timi ṭongfang hin Bible ih zirh duhmi kha casiartu pawlin nunpi dingih rak cohlangnak a khihhmuh. Nunpinak timi hi cu zumtu pakhat ciar in ziangti zawngin kan nunpi thei ding asilole ziangvek zawngah ka nunpi a ṭul timi thawn a pehar awk tikah kan nunpi dan ding cu a bangaw lo thei a si. Curuangah Bible kan siar tinten “ka siarmi Bible bungcang in ziang a zirh duh bik ih himi zirhnak hi ziangtin ka nunpi ve ding” timi thusuhnak hi kan tuah ringring a tul. Ka siarmi Bible bungcang hi ziang a si, himi sungah Pathian in ziang a zirh duh timi thei ta loin, kan siarmi hi ziangtin kan nunpi ding timi thusuhnak ih na fehcih a si ahcun ṭih a nung, Bible ih zirhnak hi dik lo zetin na nunpi ding a si.

            Bible Fiangternak Lamzin timi sungah a tican le nunpinak timi hi ziangtin an pehpar aw timi zohnak kan nei ta pei.

Karbak 1: Na siarmi Bible bungcang kha ziang a si ti theifiang aw. Na siarmi Bible hi Bible san minung pawl hrangah a sullam ziang a si?

Karbak 2: Ramri a kauh zia tah aw. Bible san cakuat rak siarttu le tuisan minung pawl ih dan-awknak pawl tarlang aw.

Karbak 3: Ramri kaan tlang aw. Na siarmi Bible sungih Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi kha ziang a si?

Karbak 4: Nunpi dingah lalut thlang aw. Pathian ih zirhduh bikmi thuhrampi kha bulpak tin in ziangtin kan nunpi ding? 

            Karbak 1nak le 3nak cu kan siarmi Bible ih a sullam ziang a timi thawn a pehpar aw. Pathian in a ṭongkam hmangin Bible san minung pawl hnenah an dinhmun le an nuntu khawsak dan ih zirin thu a rak sim. A cuih ṭongkam thotho hmangin tuisan minung pawl hnen khalah Bible ih zirh duhmi asiole zirhnak thu hrampi (theological principle) hmangin thu in sim ve. Himi zirhnak hrampi hi Bible kan siar/zoh tikih kan hmuh tum ringring mi cu a si. Himi zirhnak thu hrampi kan hmuhsuak/ hawlsuak hnu lawngah pulbak ciar in Bible ih zirhnak hi kan nunpi thei a si (karbak 4nak).

A Tican Nunpi Dan Ding

            Tu ah Bible ih zirh duhmi kha dikzet ih nunpi thei dan ding, na nunpi tum mi kha Bible ih zirhnak thawn a mil-aw a si ti na theihthiam dan ding lamzin kan lo hmuh ding. Nunpinak timi ahcun zumtu pakhat le pakhat in Bible ih zirhnak kha kan nunnak ih kan lakluh dan a bangawk lo tikah a dikmi le rintlak a simi nunpinak hi kan ṭul ngaingai. Nunpinak khal hi Bible Fiangternak Lamzin ih karbak 4nak vekin a si ding. Asinan himi karbak palinak hi thupi pathum in kan ṭhen sawng duh.

            a. Na siarmi Bible sungih zirhnak hrampi in Bible san minung pawl kha ziang a sim duh?

            b. Kan san minung thawi kan bang-awknak le danglamnak pawl tarlang aw.

            c. Nunpi dingih na tuahmi zirhnak kha felfai zet le a cekci ih nunpi dan kan thiam thei dan ding ngaihtuah aw.

Zumtu tampi in dik lo zetih kan nunpi ṭheu mi Filippi 4:13 “Cahnak i petu Khrih sungin ziangkim ka ti thei” timi bungcang hi tahṭhimnak ah la in nunpi dan ding kan zoh vivo hnik pei. 

Karbak 1nak: Na siarmi Bible kha ziang a si ti theifiang aw. Na siarmi Bible bungcang hi a rak siartu pawl hrangah a sullam ziang a si?

Filippi cakuat hi a zatein vei khat tal siar suak ta aw. Cun an dinhmun le harsatnak an neihmi pawl theihfiang tum aw. An thuanthu kha fiangzet in theihsuak tum fawn aw. Himi zawnah cabu dang khal na ron a ṭul men ding. An dunglam thuanthu thawn pehpar aw in ziangvek dinhmun ah an dingih ziangvek harsatnak an nei? Himi cabu le na siarmi bungcang hi thuhlawm pakhat vekin ruat aw.

            Filippi kohhran hnenih cakuat a ngan lai ah Paul hi thawnginn sungah a um a si (1:7, 13-14, 17). Thuthang ṭha a sim ruangih thawnginn a thlennak san a si tikhal bung 1:13-14 in in simfiang zet. Himi cakuat sungah Paul in Filippi kawhhran pawl kha dodalnak lakah hngetzetih ding dingin thazang a pe. Bung khatnak ah a mai dinhmun kha simfiangnak a nei ih Filipi kawhhran pawlin bomnak an kuat ruangih lungawithu a sim phahnak khal a tel. Bung 4:10-13 ah Paul in Epafaroditus hnen ihsin Filipi kawhhran pawlih kuatmi laksawng a ngah thu a rel. Cun Paul in laksawng a ngahmi parih a lungawi rualrual in a hnaṭuannak cu Khrih parih a thum-awk zia kha a simfiang fawn a si.

Karbak pakhatnak vekin himi bungcang hi cakuat a rak siartu Filipi kawhhran pawl hrangah a tican ziang a si ti na theih ngah in catluan pakhat hrawngin tawi famkin ten ngan aw. Cun himi catluan na nganmi thawn mil-aw in cangantu ih zirh duh bikmi theihsuak tum ding.

Himi Bible bungcang ah Paul in Filipi hnenah ‘ziangvek harsat caan khalah cahnak i petu Khrih sungin lungkim zet ih nun dan ka zir ngah zo’ tiah a ti.  

Karbak 2nak: Ramri ih kauh zia tah aw. Kan san minung le Bible san minung pawl ih danglamnak pawl ziang an si?  

Tuisan minung pawl hi tiva pi in Bible san minung pawl lak ihsin in ṭhen-awkter a si. Cuih in ṭhen-aw tertu tiva pi cu: ṭong, dinhmun, nunphung, nuntu khawsak dan le adt…an si. Himi tiva pi ruangah Bible ih zirhnak le a tican pawl hi hmakhatte ih kan nunpi lohli thei lonak a si. A cangah cun himi tiva pi hi a kau tuk ih kan kaannak dingah lilawng saupi kan dong a ṭul ṭheu. A cang ahcun tiva hi bite a si ruangah olten kan lan thei mai. Himi tiva pi kan kaan/laan hlan ah ziangtluk a kau/a thuk ti kan theih ta a ṭul.

            Thukam Thar cakuat pawl ahcun tiva hi a tlangpi thu in a kau lo. Vei hnih/khat cu kauh caan a um ṭheu, (tahṭhimnak ah, milem hnenih hlan mi rawl).

Filipi kan siar tikah in ṭhen-awtertu tipa pi cu: Paul hi tirhhlah a si ih kannih cu kan si lo. Paul cu zumnak ruangah thawnginn sungah a um ih kannih mi tamsawn cu zumnak ruangih thawnginn sung thleng cu mi malte kan si. Cun cuih san lai ih Paul bawmnak petu Filipi kawhhran khal kan si fawn lo.

            Kan bang-awknak ummi pawl cu: Thukam Thar zumtu kan si ve. Khrih ih ruangpum, kawhhran kan si ve. Cun kan zumnak ruangah mi tampi in harsant le ti duhdahnak kan tong ve. Curuangah Filipi kawhhran thawn in danglamtertu tiva hi a kau/ a thuk lem lo a si. Kan sim zo vekin thukam Thar cakuat ahcun in kan kaan dingmi tiva hi a tlangpi thu in a kau lem lo a si. 

Karbak 3: Ramri kaan thlang aw. Bible ca na siarmi sungih Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi kha ziang a si?

Tucun tiva pi hi kaan thlang ding na si. Pathian in Bible san minung hnenah an dinhmun ih zirin thu a rak sim ṭheu vekin kan nih san khalah kan dinhmun ih zirin a Cathianghlim liolio hmangin thu in sim ve a si. Kan hrangih in zirh duhmi thu cu theihsuak kan tum ve thlang. Cucu na siarmi Bible bungcang sungah Pathian in na hrangih zirh a duh bikmi kha theihsuak na tum. Pathian ih zirh duh bikmi timi cu bikhiah le ramri nei lomi zirhnak a si ding. Bible san kawhhran hrang lawngah a si lo ding, tuisan zumtu hrang lawng khal a si lo ding. Mikip ih zir theimi zirhnak hrampi a si tengteng ding a si. Na theihsuak ngah a sile catluan khat/hnih in felfaiten ngan aw.

Filipi 4:13 sungih Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi cu hiti kan ngan “Ziangvek dinhmun thleng khal sehla zumtu pawl cu cahnak petu Khrih thawngin lungkim takih nun dan an thiam.” Asilole “Rinum zetih Khrih a thluntu pawl cu ziangvek dinhmun an ton khalah, Amah in lungkim zetih nung thei dingin cahnak huham a pe a si.” 

Karbak 4: Nunpi dingah lalut thlang aw. Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi kha zumtu bulpak ciar in ziangtin an nunpi ding?

Tucun na siarmi Bible bungcang sung ihsin na hmuh suakmi “Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi” kha zumtu tin in kan nunnak ah lalut thlang ding kan si. Himi ah kan theih ṭul mi thupi pawl cu:

a. Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi in Bible san minung pawl hnenah an dinhmun ih zirin ziang thu a sim ti zoh ṭha aw.

Na siarmi bungcang sung ihsin na hmuhsuak mi Pathian ih zirh duh bikmi in Bible san minung pawl hnenah an dinhmun ih zirin ziang thu a sim ti zoh ṭha aw. Hitawk bungcang ahcun Bible san minung ih dinhmun timi hin Paul a khihhmuh a si. Tahfung pathum na hman dingmi cu:

Pakhatnak: Khristian a si (Paul)                                                                                          Pahnihnak: Rinum zetin Khrih a thlun ruangah harsatnak a phunphun tongtu a si (Paul cu Khrih thuthang ṭha ruangah thawnginn ah a um)                                              Pathumnak: Khrih in zumtu pawl cu an tonmi harsatnak pawl tuar thei dingah cahnak a pe a si.

Bible ih zirh duhmi na nunpi hlanah himi hi na theih ṭul zetmi an si. Himi thupi pawl thawn nunpi dan ding tuah vivo ding kan si. Pakhat te na hrelh pang asile Bible ih zirhnak hi dik lo zetin na nun ah na lalut ding a si.

b. Kan dinhmun le an dinhmun ih bangawknak le dan-awknak pawl hmuhsuak tum aw.

            Bible ih zirhnak kan nunpi tikah Bible san minung pawl ih thuanthu, dinhmun le nuntu khawsak dan lawng si loin, kan dinhmun le kan thuanthu khal theih a ṭul a si. Na dinhmun le nuntu khawsak dan khal na theih a ṭul. Bible san cakuat siartu pawl ih dinhmun le kan dinhmun ih bangawknak pawl hawlsuak aw (kan tarlang zo ih kan tarlang bet nawn lo ding). Himi kan hawlsuak hmaisa lo a si ahcun Bible bungcang kan siarmi ih zirh duh dan vekin si loin kan duh dan ih Bible nunpi mai hi a ol ngaingai a si.

A hnuai-ah thuṭhimnak pathum in kan run tarlang dingih pakhatnak hi mi hrek khat in Bible dik lo zetih an nunpi dan a si, pahnihnak le pathumnak cu a dikmi le ziktluak mi nunpi dan an si. 

Tahṭhimnak pakhatnak: Mirang lam lehpannak uartu pawl hrangah Filipi 4:13 hi hminthang zetmi Bible bungcang a si. Mithong thiam (boxer) pakhat tla cun himi Bible bungcang “In ti caktu Khrih sungin ziangkim ka ti thei” timi rinsan in mithong thiam dang pakhat cu thong aw dingin a zuam a si. Ziangahtile Paul le mithongtu hi Khristian an si veve tin a ruat.  Cun an pahnih in Khrih Jesuh sungah cahnak an hawl veve. Asinan mithong tupa in a zoh ngah lomi cu Bible bungcang a siarmi (Filipi 4:13) in ziangvek dinhmun thawn pehpar aw in thu a sim timi a si. Simduhmi cu Paul in ‘ziangkim ka ti thei’ ti le mithong tupa in ‘ziangkim ka ti thei’ a ti hi an bangaw lo. Paul in ‘ziangkim ka ti thei’ a ti tikah a kiangkap ih ummi thu le hla zoh phah in “harsatnak a phunphun a tonmi” a ti duhmi a si. A tu ah Paul in harsatnak a phunphun a ton ruangah bom a ṭul a si. Paul in ziangtim ka ti thei a ti tikah “harsatnak cu tuar phah in lungkim ih nun dan a thiam zo a ti duhnak a si. Hi tawkah Paul in harsatnak a neh thu kha a sim lo lawlaw. Cahnak a petu Khrih thawngin a cuih harsatnak pawl a tuar thei dan kha a sim sawn a si. Mithong tupa in himi Bible bungcang rinsan in ral a neh tum thawn cu a bang aw lo lawlaw a si.

Bible ih zirhmi kan nun pi zik tikah kan dinhmun le an dinhmun ih danglamawknak le bangawknak tete pawl kan theihfiang ta a ṭul. An dinhmun ih zirin Pathian in ziang a zirh/sim timi hi theihfiang ta a ṭul ngaingai. Cuti ih kan tuah lo asile kan duh le bangin Bible ih zirhnak hi kan nunpi ding a si. Cun Biblbe ih zirhnak hi dik lo zetin midang na nunpiter tikah midang ih thin na nater men a si. Minung in a dik tikih an ruahmi parah an ruahsannak khal an bun. Asinan a rak dik lo tikah an hrangah thin natnak men a si. Filipi sungih tahṭhimnak kan lakmi tla hi zoh sehla, ziangvek dinhmun lak khalah Khrih thawngin lungkim zetih nun dan thiamnak timi zirhnak tla hi zuamawknak ah neihnak ngah thei dingin Pathian hnenih bomnak dilnak vek le Pathiam thutiam vek ah an thleng mai a si. Hivek in dik lo zetih nunpinak hin mithong thiam pa ih zumnak kha ziang dinhmun ah a thlenter? Nasa zetih sunnak a ton hnu ah Bible thawn mil-aw deuh in nunpi a thiam thlang lo ding maw?

Tahṭhimnak pahnihnak: Tu ah nang cu sum le pai lam ih harsat tongmi Bible tlawngta pakhat na si. Na nulepa hnenih na um lai ahcun sum le pai hman ding duh le bang in na nei, asinan Pathian kawhnak ngai in a hna ṭuan dingin na timlam aw, a thu zir dingih na pohsuak tikah boruak um daan  a thleng aw ṭheh. Na nulepa ih harsatnak ruangah tlawng fee na pe thei lo. Nangmah tei na tum-awk a ṭul thlang. Pathian kawhnak ngai in na thei aw, asinan harsatnak tampi in a lo zeel fawn. Caan tamsawn cu beidonnak in na khat, na thlarau nun khal a ṭumsuk vivo a bang thlang.

Asinan hivek harsatnak phun zakip lai khalah tuar theinak na neih theinak dingah Pathian na rinsan a si.

Tahṭhimnak pathumnak: Nang cu Khrih thluntu ṭha na si ruangah na pasal zum lotu in a lo mak. Na falee pahnih cu pa loin an um thlang. Hmailam ih na ton dingmi boruak hi na hrangah a rit zetmi le a thim zetmi a si thlang. Cun na inn hnen le midang in ziangtin an lo hmu ding ih an lo relsia ding tivek khal na ruah a ṭul thlang. Hnaṭuan na neihmi mal lai thawn na falee zoh a ṭul fawn. Na hmailam nun dan ding hi pit zet le derthawn zet vekih na theih lai khalah Khrih in a lo umpi a si timi hnin theih lo mi thinlung hnangam daihnak Pathian in a lo pe zo a si.

A pahnihnak le a pathumnak tahṭhimnak ahcun kan theih ṭulmi thuhrampi pawl a pathum in kan hmu a si. Cuih pawl cu: (1) Khristian an si ve (2) Rinumzet ih Khrih an thlun ruangih harsatnak a phunphun tongtu a si (3) Khrih sungih cahnak hawltu an si veve. Hiti vekin na dinhmun le Bible sung an dinhmun ih bangawknak na thlir thiam tikah Bible kha palh loten na nunpi tinak a si.

c. Bible san minung pawl ih ṭul mi thawn mil-aw in nan ṭulmi pawl hmuhsuak tum aw.

- Hi tawkah Paul in harsatnak a tonmi pawl tuarther dingah Khrih ih cahnak a tul a si.

d. Nunpi ding mi kha a cekci in tuah aw.

Pathian thu na simnak ah si maw, na zirhnak ah si maw nunpi dingih na tuahmi thupi kha nunpi dan an thiam theinak dingah a cekci ih nunpi dingmi thupi tuah aw. Cuti ih na tuah lo asile a ngaitu pawl in ziangmi bik kan nunpi ding ti an thei zik lo. Cun a ngaicu minung nunnak sungih hmual a neih theinak dingnah tahṭhimnak (illustration) na hman a ṭul. Tahṭhimnak na hmanmi kha nunpi dingih na hmuhsuak mi zirhnak thawn a mil aw mi a si ding, na thusim a ngaitu le a siartu pawl ih dinhmun thawn kaih-aw mi, thudik cangsuakmi le an theihthiam theimi a si ding. Kan vun san ve hnik pei.

Tahṭhimnak pakhatnak: Tlawngta pa in a cekci ih nunpi dan a thiam thei dan ding vun tuah hnik sehla: Tlangta pakhat na si vekin Pathian hna ṭuan dingin timlamnak a rak nei ve dahtu, Bible tlawng a rak kai ve dahtu le tlawngpa dinhmun ih a har zia rak tep ve dahtu na saya le na pastor thawi bia aw uhla thazang thar le cahnak thar na ngah tengteng ding. Annih cun thazang lo peknak ding an thiam cuang vio ding. Thlarau lam ah thazang thar le cahnak thar kan ngah theinak dingah Pathian in zumtu dangdang a hmang ṭheu. A cang ahcun midang thawn kan biakawknak khal hi a hmang ṭheu. Sumpai lam ih harsatnak na neihmi pawl khal kha ziangtin na tuah ding ti anmah sut aw. Anmah in midang kha sim sawngin an lo tawlrel sak men thei a si. Asilole Pathian rinsannak thawn na rualpi vek tla ca kuat mai aw. Cutiin harsatnak phun zakip lakah Pathian thil ti theinak parih na thum-awk a si ahcun na zumnak kha a cak sinsin ding a si.

            Cun Pathian kehram ih kun ding le ṭap ding khal in nuar pang hlah, na dinhmun kha a si dan vekin sim fawn aw. Pathian in a hna ṭuantu dingah a lo ko sisi. Na dinhmun hi na ruah hnakin a har vio tla a rak si men thei, asinan Khrih in a lo umpi ruangah na tuar thei a si. A lo duhdawt ih na hrangah tumtah a nei. Tuar theinak le cahnak na neih theinak dingah ziangtik lai khalah a um lo pi ringring. Khrih thawn ziangkim na ti thei a si.

Tahṭhimnak pahnihnak: Nupi nu in a cekih nunpi dan a thiam thei dan ding vun tuah hnik sehla: Nupi nu asilole nuhmei pakhat dinhmun in thil tampi na tuah theimi a um. Zumtu pitling/zumank pitlung pawl hnen ihsin ruahnak le thuron pawl ngah tum aw, na ruah dan pawl kha sim aw la, nangmai dinhmun le tonmi vekin thla cam aw. Bible sung hmun dang ih kan hmuh mi pasal le nupi thu, ṭhen-awknak thu, ṭhit-awk salank thu ti pawl tla hi na zoh duh men ding. Pathian thu na siar le na zingzoi tikah Pathian in fimnak a lo pe ding a si. Na faale pawl hrangih sumpai tawlrel dan ding thu ah ruahnak ṭha a lo pe theitu na kawwhran sungah upa an um men ding. Thu va ron aw. Na faale hrangih na donharnak pawl a lo zangkhaiter deuh ding hokhaw.

            Na pasal teh ziangtin na tuah ding? Nan ṭhen-awknak caan reipi a si zo nan, a hrangah na rinum lai thotho. Na pasal ih thinlung a danglam theinak dingah Pathian hnenah nasa zetin thla na cam ringring, asinan nangmah lo taan dingin thu bawhcahnak a nei thotho. A lo taansannak khal nangmah hi zumtu na si ruangah le Pathian hi a thupi bik ih na ret ruangah a si. A lo taansan tikah boruak le thil um dan hi na ruah hnak-in a rak har vio in na thei. Milai ih relban lo mi Pathian ih daihnak le hnangamnak le na rak tep ngah zo. Na hmailam caan hi nangmah ten tong ding vekin ṭih le ṭhia in na um men ding, asinan a taktak ahcun nangmah lawng na si lo. Thil pakhat na theihfiang mi cu na biakmi Pathian cun ziangtik hmanah a lo taanta lo dingih a lo hnong lo ding. A thutiam mi ti famkim dingah anih cu rinum Pathian a si. Khrih thawnin ziangkim na ti thei a si. 

            Tahṭhimnak na hmanmi kha nunpi dingih na hmuhsuak mi zirhnak thawn mil aw mi a si ding, na thusim a ngaitu le a siartu pawl ih dinhmun thawn kaih-aw mi, thudik cangsuakmi le an theihthiam theimi a si ding.

Hivek ih tahṭhimnak tuah hi Bible thuanthu kan simfiang tik khalah a kaih ngaingai, ziangahtile tahṭhimnak tuah dingah lamzin thar a ṭul nawn lo. Bible thuanthu kha a rak ngaitu pawl ih dinhmun thawn mil-aw in na sim sawng men a si. Hiti ih kan ti tikah Bible thuanthu ih sim duhmi kha kan dinhmun ah kan simfiang ve a si. Luka 15:11-24 ih Fapa Tlan Hlo tahṭhimnak hi siar ta aw. 

Jesuh in hiti in a sim, “Voikhat ah mi pakhat a um ih fapa pahnih a nei. A nauta sawn cun a pa hnenah, ‘Ka pa, ka co dingmi rothil a-tu ah in pe aw,’ tiah a dil. Curuangah an pa cun a ro thil hmuahhmuah cu a ṭhen ih a fapa pahnih cu a zem. Ni rei lote ah fapa nauta sawn cun a comi thilri cu a zuar ṭheh ih a ngahmi tangka thawn inn ihsin a suak. Ram hlapi ah a feh ih tenrennak zianghman um loin a tangka cu a duhduh in a thehvorh ṭheh. A neihmi hmuahhmuah cu a hmang ral ṭheh. Cule cuih ram sungah paampi a tlung ih neihmi zianghman a nei nawn lo, Curuangah cuih ramih mi pakhat hnenah a hna ṭuansak dingah a feh ih cupa cun vok kilkhawi dingin a lo ah a fehter. Vok ih an eimi be-hawng kha puar zetin ei sehla a duh zet na’n zohman in ei ding zianghman an pe fawn lo. A neta bikah a thinlung a hung fim ih, ‘ Ka pa ih hlawhfa pawl cun ei cawk loin raw lei ding an nei; asinanin kei cu hinah ei ding zianghman nei loin k a thi cuanco thlang! Ka thopei ih ka pa hnenah ka feh ding. Ka pa, Pathian parah le na parah ka sual zo, Na fapa si dingah ka tlak nawn lo; na hnaṭuantu na sal pakhat ah i tuah hram aw, tiah ka va ti pei,’ tiah a ruat. Curuangah  a pa ih hnen kir dingin a pok.

“Lam hlatpi ih a rat rero lai kha inn ihsin a pa in a hei hmu. A zaangfah ngaingai ih va tlan tahratin a pafa cu a kuah ih a hnam. A fapa cu, “Ka pa, Pathian parah le na parah ka sual zo. Na fa tiih kawh ding ka tlak nawn lo,’ tiah a ti. Sikhalsehla a pa cun a hnenum paw a ko ih, ‘Zamrang in ra uh! Hnipuan ṭha bik rak keng uhla hrukter uh. A kutah zunghruk hrukter uhla a ke ah kedam dam uh. Cule caw faate a thau bik kha va that uhla lungawinak puai tuah uhsi! Ziangahtile hi ka fapa cu a thizo na’n a nung sal; a hlo zo na’n hmuhsal a si,’ tiah a ti. Cuticun lawgawi puai cu an tuah.  

            Himi thuanthu hi Philip Yancy in What’s So Amazing About Grace? timi cabu a ngannak ah tuisan dinhmun thawn mil-aw in hitin a sim sawng.

            Vei khat cu Michigan, Traverse City tlunte ih khua pakhat orchard timi ah nauhak nute pakhat a rak um. A nulepa hi khuahlan mi zet an si, an fanu te ih hnakhaih khaih dan, awnmawi a ngai mi le hnipuan a hruk dan pawl hi an lungkim lo zet. A cuih thu ruang men ah a nulepa ih kawk a tuar ringring, vuak tla an tum ṭheu. An fanute cu a thingheng thei tuk ih voi khat cu a pai hmai ah “ka lo hua tuk” tiah a au suak. A cuih zan cu an pafa in thu an el aw ciamco ih an fanu cun a nulepa cu a ning tuk ih a ihnak khan ah a luh san ih khan cu a hrenpit. A pa ih kawknak voi tampi a theih ringring tikah anih khal in a ning ve tuk thlang ih an inn ihsin tlansuak dingin thu bawhcahnak a nei. Cu ticun an inn ihsin a tlansuak ta riai.

            An fanu hi tuihlan ah khual rak tlawng dah lo mi a si.  Detroit timi ah an kawhhran pawl thawn ramsa hmuan pakhat ah Tlavang zoh dingah a rak feh dah, cu mi lawng a si. Curuangah Detroit timi lawng hi a rak thlen dahnak hmun a si ruangah Detroit timi ah um dingin thu a botsat.

            An inn ihsin a suah hnu nihnihnak ah mawṭaw tum ngaingai mawngtu pakhat thawng an tong aw. Cupa cun a mawṭaw parah a toter ih suncaw khal a do, a umnak ding inn khal amah in a tawlrel sak ṭheh. A nunnak ih a rak ton dah lomi ngaihsaknak kha tu ah a tong vivo in a thei aw.

            Kum khat sung lai cu a nun a nuam zet. Mawṭaw tummi neipa cu “Boss” tin a ko ih a boss pa cun mipa duh zawng ih um dan ding tivek simnak a nei ṭheu. Nunau nu hi a nauhak tuk lai ruangah mipa pawl in an naih-niam ngam lo. Man khung tukin an ruat. A nuam zetmi inn (apartment) ah a um ih a duh tiktik ah inn khan khal a sang ṭheu men. A nulepa le a sungkua pawl a ruah sal ṭheu tikah an innsang kha an nun har tuk ruangah le an umnak hmun kha a kawmker tuk ruangah cuvek innsang ihsin a ṭhanglian ding hi a zum thei lo.  

            Culai ah Ṭawnṭawk (carton) zuk vekte in a zuk an suai ih “Hi nute hi na hmu dah maw” tiin an khaw pawl cun mikip sut in an hawl . Tu ahcun a sam a ti sen, angki a duhduh, le thuamhnaw mawite a hruk ruangah zokhal in a mah ti an theithaim nawn lo. A rualpi tamsawn khalin an feh liamsan men.

            Kum khat hnu ah a parah natnak rapthlak tak a thleng. Cuih a natnak cun a taksa le a ruhcang pawl a siatsuak theh tikah a taksa cu hma khatte ah a ṭum zukzi. Cu tikah a boss pa khal in a zoh dan a dang lohli. A boss pa hnen ihsin mithmai ṭha khal a co thei nawn lo. Amah khal ihkhun lawnglawng ah a tikcu le caan a hmanglian men.

            Zaan khat cu a ihnak ihsin kefeh thawm a thei.  Hmakhatte ah a nunnak hi a danglam ṭheh. Nunau nun nuam vekin a thei aw nawn lo. Nunau menmen le zianghman ih ṭangkai lo nauhak, a dai zetmi le a tihnung zetmi khawmpi pakhat ih tlangleng mi nauhak pakhat vek ah a ruat aw thlang. A nunnak hi ningṭihnak le thlaṭemnak in a khat thlang. A ril a rawn zet caan khalah sumpai hman ding a nei nawn lo. A nunnak hi rem ṭul in a thei aw.

Cu tikah hlan lai ih a nun dan le May thla ih Traverse City ih thli in cherry kung a hran kur lai pawl kha a mitthlam ah an lang ciamco.

            A thinlung ten “Bawipa, ziangruangah ka ṭhanliannak Traverse khawmpi le kan inn ka tansan tiah amah le mah a suat aw. A thinlung a bang zet, a lungsung ihsin harnak a tuar thok thlang. Ka pai’ inn ih uico hman in tu ih ka ei mi hnak ih ṭha an ei sisi” tiah a thinlung ten a ṭong suak ih a taksa ih a cak bik mi cu inn ih tlun sal ding hi a si.

            A nulepa cu vei hnih rori phone in a ko ih an rak lak tikah a bia ngam sal lo. A vei thumnak cu hitin ca a kuat, “Nunu le Papa, keimah ka si. Inn ah ra tlungsal dingin thu ti tluknak ka tuah zo. Tu hi bus thawn ka ra rero lai. Thaizan zanlai hrangah kan ra thleng ding ka zum. Bus colhnak hmun ih nan rak um lo asile Canada ram lamah ka lan men ding tiah a ti.

            Tu ih a umnak Detroit timi le Traverse City himi hi bus thawn nahzi 7 sung tlan hrawng a si. Bus thawn a feh rero laiah thu a ruahsual mi a theifiang. A nulepa hi hmun dangah rak um in a cakuat an ngah lo pang thei, asilole an ngah khal asile a cakuat rak sawngsal dingin caan malte tal a pei thei lo maw si?

            Himi thu pahnih hi lamzin lai ah cun a ruat buai rero. A pa hnenih ngaidam a dil dan ding pawl lam lak ahcuna  cin cia rero. “Paa, ka ti sual a si. Keimai mawh a si. Nangmai sual a si lo; keimah ih mawh hlir a si. Papa, in ngai thiam thei pei maw? Himi tongfang hi a tu le tu a sal leuhleuh. A nolhsal le a cincia nak ha  dang hmuah a na theh. Tui hlan ah hivek in midang hnenah ngaidam a rak dil dah lo.

            Ziangmaw cin an feh rero hnu ah Traverse City cu an thleng thlang. Mawtaw mawng tupa in aw ringternak thawn “minute 15 sung lawng caan a um” tiah a ti. Minute 15 sungah thu bawhcahnak tuah ding a si. Nunau nute cu thlanlang ah a vun zoh aw ih a sam pawl a tuah tha, hmursen sii a nun hnih, kan nulepa in in theithiam pei maw aw, ka nulepa teh bus colhnak ah an ra pei maw aw tiah thinphang phah nawn in thu a ruat rero. Ziangmi ka tuah ding ti thei loin bus par cun a tum phot. Bus cohnak ahcun sungkua burpi (u le nau, nulepa, pi le pu, rualpi, sungkhat unau pawl) minung 40 umkhawm kha a hmu. Cu pawl cun angki mawi zet, puai hrangih hruk theu mi angki, a bang-aw mi angki kha an hruk ṭheh. “Well home!” timi capi cu tar in an ding ringring.

            Nunau nute cun mipi lakih pacang pakhat, a fanute hawl phah in khawdang tang rero mi kha a hmu thlang tikah lam lak ih a rak cincia rero mi ṭongkam thawn “Papa, in ngai thiam aw, keimai sual a si…” tiah a ti.

            A pa cun “Ka fa, himi hrangah caan kan nei lo. Ngaithiam dil a tul lo. Puai tuahnak rhangah kan tlai ding hokhaw. Buai in inn ihisn a lo hngak a si” tiah a ti.

            Bible ih zirhnak hi a cekci ih kan nunpi theinak dingah Bible thuanthu thawn mil-aw mi thuanthu dang simsawng hi hmual a nei in ngai a nuam ko lo sawm? Yancy ih thuanthu simsalnak hin Jesuh ih thuanthu simmi a rak ngaitu pawl ih tonmi vek tong ve ding ko in in tuah ko lo sawm.

Thuanthu hi tuisan minung thawn mil-aw ih kan simsawng tikah kan ralring tulmi cu: Bible sungih thuanthu kha ṭha zetih zohnak na neih ta a ṭul, a hleice in a dunglam thuanthu le a kiangkap ih ummi thuhla, na siarmi thuanthu thawn pehpar aw ih ummi thuhla pawl hi felfai zetih zingzoinak na neih a ṭul. Na zohthat lo asile dik lo zetin Bible nunpi ding na tuah ding a si. Bible hi dik zetih nunpi thei ding cun taimak a ṭul, dan le dun thlun thei a ṭul, Bible ih zirhnak thawn mil-aw in tahṭhimnak tuah thiam tla a ṭul.

Bible ih zirh duhmi dik zet ih kan nupi theinak dingah Karbak 4 (a) na siarmi in Bible san minung pawl hnenah an dinhmun ih zir in ziang thu a sim timi hnuai ih theih ṭulmi thupi/ tahfung pathum pawl kha cing ringring aw. Himi pathum hi tahfung vekih na hman ringring dingmi an si.

Thunetnak

Tucun Bible ih zirh duhmi kan nunpi hlan ih kan tuah/zoh ṭulmi pawl kan zoh ṭheh thlang. Pathian ih sinak le mizia cu a thlengawk lo ruangah a ṭongkam khal hi a hmun camcin ringring a si. Bible kaihnget dan ding kan zir tikah Bible hi miphun kip hrangah a si zia a simfiang ngaingai: Bible san minung hrang lawngah a si lo, kan san minung hrang lawng khal ah a si lo, mi phunkip le kan tesinfa san tiang hrang khal ah a si ti in simfiang ngaingai.

Mi tampi cun Bible hi kan duh dan vekin kan nunpi thei ual lo tiah nan ruat men ding. A si! A dik! Asinan Bible kan siar le zoh tikah thuthar le hlathar kan sarsuak tum a si lo. Bible sungih ngan ciami zirhnak kha kan hmusuak tum, dik zetin kan theifiang tum ih kan nunpi tum sawn a si. Bible na siar tikah karbak 4a ih theih ṭulmi tahfung pathum kha hngilh hlah. Cumi vek thawn bang aw mi thulu pawl na hmuh suak cun Bible ih zirhmi hi dikzetin ka nunpi a si tiin ral tha zetin na ti thei ding. Cule Bible ih zirh duhmi kha nunpi dingih na tuah tikah a cekci ih nunpi dingmi thupi kha felfai zet le tawi famkim tei tuah ding kha hngilh hlah. Cun  nunpi dingih na tuahmi thupi kha a ngaitu minung nunnak sungih hmual a neih theinak dingnah tahṭhimnak (illustration) hmang aw. (Tahṭhimnak na hmanmi kha nunpi dingih na hmuhsuak mi zirhnak thawn a mil aw mi a si ding, na thusim a ngaitu le a siartu pawl ih dinhmun thawn kaih-aw mi, thudik cangsuakmi le an theihthiam theimi a si ding). Bible ih zirhnak hi milai in an nunpi thiam theinak dingah tahṭhimnak an ṭul a si. Pathian khalin a ṭongkam hi kan thinlung ruahnak tiang fang in a ṭongkam in kan nunnak in thleng lamdang ding hi a duhmi a si.

            Tu ah Thukam Thar cakuat pawl fiangter dan ding kan zir thlang ding. Cumi hlan ih kan theih ṭulmi cu: Bible Ca Thianghlim hi Pathian thu theih duh men ah kan zir/ kan zoh lo, amai sinak theifiang sinsin ding le amah Pathian duhdawt sinsin ding hi kan tumtah mi a si. Kan theihnak, thluak le thinlung ti khattu ding men ah a Ca Thianghlim hi in pe lo, asinan kan nunnak ti danglam dingah in pe a si. Pathian in a Ca Thianghlim in pek tikah in zirh duhmi theifiang ding le nunpi ding hi kan hrangih a tumtah bikmi a si. Jesuh in John 14:21 ah hitin a ti: “Zokhal ka thukham pawl a pom ih a thluntu cu i duhdawttu a si.”

Note: Part 8 tiang ka thlah zo, part dangdang khal siar theih in a um. Cun, Mobile Phone thawn ngan a si ruangah ngansual a um le ngaithiam ka lo dil. Ka theitawk cun ka edit zawk rero.  A siartu nan zate parah Bawipa in a thu theihfiang theinak vanlam fimnak lo pe hram seh!