Pathian Thu Kaihhngetnak 6

7. Kiangkap Thuhla 

Thuhmaihruai      

Tahṭhimnak ah, nangmah hi phunsang tlawngta pakhat si in Kalay University ah tlawngkai bang aw la, ca zir dingin ca zirnak khaan lam pam ih na feh rero lai ah mi pakhat, na theih dah lo mipa in funghreu thawn na dung lam ah lo thawi tahrat in “cu mi kha tuah ko aw” lo ti sehla, ziangtin na letsal ding? “Si tuk ee” tiin na letsal mai pei maw? Asilole na thinlung ten tuah dingih na rak ruah rero mi kha ‘Pathian in amah pa hmangin ṭuan dingah in simthei a si hi’ tin na ti mai pei maw?

            “Cu mi kha tuah ko aw” timi catluan ih a tican simfiang dingin mi tamsawn cun kanmah le kanmah nasa ten thu kan sut aw ta ding ka zum. “Cu mi kha tuah ko aw” na timi hi ziangmi si na sim duh bik? asilole “ziangmi kha tuah ko aw in ti” timi thusuhnak pawl kan thinlung ten kan ruat ta ko ding ka zum. Himi catluan ih sullam hi amah thawn pehpar aw ih ummi thuhla, a kiang le kap ih ummi thuhla parah a ṭhum-aw a si . A kiangkap ih ummi thuhla tel lo cun “cu mi kha tuah ko aw” timi catluan hin a phunphun a khihhmuh thei asilole san nei lo vek khalah a cang thei.

            Bible ih a tican kan simfiang tik khalah cuvek thotho in a si. Kan siarmi Bible bungcang thawn pehpar-aw ih ummi thuhla (kiangkap thuhla) hi an thupi lawlaw. Bible ih a tican kan simfiang tikah a thupi bik miangmo cu a kiangkap ih ummi thuhla (kan siarmi thawn phpar aw ih ummi kiangkap thuhla) hi an si. Ziangahtile kiangkap thuhla hi kan siarmi Bible ih a tican relcattu an si. Kiangkap thu thawn pehpar aw in cangantu in ziang a sim tum ti hi kan theih  a thupi ngaingai. Bible ca kan siar tikah a kiangkap ih ummi ṭongfang pawl le kan siarmi bungcang thawn a pehpar mi thuhla kan zoh ṭhat lo a si ahcun Bible ih a tican kha cangantu ih duh dan vekin si loin kanmai duh dan in kan hrilhfiah ding a si.

Vei khat cu tlangval note pakhat in fala a nei ih a fala nu hi Pathian in a khawkhan sak mi a si le si lo ti Pathian hnenah thla a cam rero. Vei khat cu Bible siarnak a nei ih a siarmi bungcang pahnih cu:

1 Korin 7:36c “Ṭhi aw ko hai seh”

John 13:27b: “Na tuah dingmi cu zamrang in tuah hmen.”

Tlangval pa cun himi Bible bungcang pawl hi amai hrang rori ih Pathian ih thupek vekin a hmu. Cuihtlunah Pathian hnen ihsin a ngahmi a thlacamnak ih a phi vekin a ruat. Bible ih a tican (sim duh mi) dik lo zetih la dingah a hruai pengtu hi ziang a si? A kiangkap ih ummi thuhla le ṭongfang pawl ṭha zetih zingzoi lonak ruangah a si. A poi zet mi cu tlangval pa hin a siarmi thu thawn pehpar aw mi thuhla, a kiangkap /dung le hmai ih ummi ṭongfang dang pawl a siar lo. Ngaingai ti ahcun himi bungcang hi Paul in Korin khua ih ṭhi aw dingih a ham aw ciami fala le tlangval pawl hnenih ruahnak a pek mi a si.

“Ṭhi aw dingin a ham aw ciami fala kha kan ṭhi aw sal lo ding, a titu-ih thu ahcun hitin in um hai seh: mipa in a fala parah zoh rem loin ka um, tiah a ruat aw ih a taksa duhnak kha a cah tuk ruangah kan ṭhi aw sawn pei tiah a ruah a si ahcun a  duh vek cun ṭhi aw ko hai seh. Sualnak a si lo. Sikhalsehla mipa in zohman ih hneek loin, a ruat ciamciam hnuah ṭhi lo dingin a thinlung a ṭhen ngah ih a duhnak thinlung ṭhatein a uk aw thei ih a tuah dingmi le a thlun dingmi pawl ṭhate in a ruatcat ngah a si ahcun a fala cu ṭhi loin a um le a ṭha ko. Curuangah nupi a ṭhitu in thil ṭha a tuah; asinain a ṭhi lotu in thil ṭha sinsin a tuah a si” (1Korin 7:36-40).

Himi bungcang sungah Paul in ṭhi lo ih a um thei asile a ṭha sinsin tiah a ti a si. Cun John 13:27 sungih “na tuah dingmi cu zamrang in tuah hmen” timi hi Judah in Jesuh a zuarnak thu a si. Thiṭ-umnak thu thawn cun an pehpar aw lo nasa. Curuangah Bible ih a tican kan simfiang tikah Bible kan siarmi ih thuhla um dan le a kiangkap thawn a pehpar mi thuhla pawl theihfiang ta in, a pehpar mi thuhla thawn mil-aw in kan simfiang a ṭul. Cuti ih kan tuah asile Bible kha dik zekin kan simfiang thei ding a si.

A kiangkap ih ummi thuhla le a pehpar aw mi thuhla zoh ta loin, na siarmi kha amahte lawng ih simfiang na tum asile cangantu ih sim duhmi theihthiam lonak hrampi a si. Kan hrihfiah sualmi Bible bungcang ṭhenkhat pawl tla cu:

·         Ngaihnik! Sangka kiangah ka ding ih ka king. Zokhal ka aw a thei ih sangka i ontu cu a inn ah ka lut dingih a hnenah rawl ka ei ding; cule anih khal keimah thawn a ei ve ding (Thupuan 3:20).

·         Ziangahtile ka hmin in mi pahnih siseh, pathum siseh, nan pumkhawm tikah nan hnenah ka um ve a si tiah a ti (Matthai 18: 20).

Mi tampi in Thupuan 3:20 hi ‘zokhal Jesuh cu i rumdamtu a si ti thei in a hnen ratu pawl hrangih Jesui’ thukam a si’ tiah an ti. Rundamnak thuthang ṭha: “Sual sir in na thinlung sangka na ong a si ahcun Jesuh Khrih a ra lut ding” tivek ih ruahmi a si. Asinan a kiangkap ih thuhla pawl na zoh ṭhat asile Thupuan 3:20 hi Laodisia kawhhran (zumtu) pawl hnenih thucahmi a si ti na hmufiang ding. Jesuh in zumtu si na cingin a thupek thlun lotu pawl hnenah ‘nan sual sir in ka hnenah nan ra kirsal asile keimah thawn kan pehzom-awknak tungding sal dingin ka man cia a si’ tiih thu a cahmi a si. Curuangah himi Bible bungcang hi zumtu si nain Khrih thawn pehzomnak nun neilo zumtu pawl hnenih thucahmi a si. Zumtu si cingin Khrih thawn nan hlat-awk tuk zo ruangah nan pehzom-awknak tungding sal a theih nawn lo ding vekin na ruat pang maw? Khrih cun na sual sir ih a hnen na pam ding caan a hngak ringring a si.

Kiangkap Ummi Thuhla Theihfiang Dan Ding

Tuih hlan ah Bible siar dan ding le ṭongfang zingzoi dan ding cipciar zetin kan lo sim. Pathian thu simfiang hlan ih zingzoi ṭulmi pawl na thei tam thlang vio ding tiah kan ruat. Asinan himi hi a tawpnak a si lo. Ziangzoi ding tampi a tang lai. Bible hi pakhat le pakhat pehzom-awknak nei lo khawl khawmmi cabu menmen an si lo. Thlarau Thianghlim in cangantu pawl kha an nganmi catluan le ṭongfang pawl hlawm khat vekih pehzom aw ṭheh dingin a kaihruai a si.

 Milai in thu kan sim tum tikah thupi le ruahnak hi duh le bang in kan khawlkhawm mai lo. Catluan pakhat kan ngan hman ah a dunglam catluan thawn mil-aw in le pehpar-aw in ca kan ngan. Pathian in kan hnenah Bible hmangih thu in sim tik khal ah Bible sungih thupi ṭhen pawl hi thuhlawm pakhat vekin an pehzom aw ṭheh a si. Cun thutlang ṭhen le thupi ṭhen kan theihfiangnak hi cabu ih tumtah bik mi thuhrampi ihsin a si ding a si. Casiartu in cangantu ih sim duhmi a theih ngah lo asile a siarmi bung ṭhen ih sim duhmi a thei suak lo ding a si.

            Kiangkap ummi thuhla theifiang aw kan ti tikah catluan ṭhen le thutlang ṭhen pawl kha cabu pakhat sungah catluan sau le thubur rel dingah ziangtin an rem khawm-aw timi theihfiang aw kan ti duhnak a si. Cangantu ih thinlung le tumtahmi hi kan mit in kan hmu thei lo nan, a simduh mi cu cabu pakhat dinsuak dingih a fingkhawm awtu thupi ṭhen dangdang le catluan feh dan zohnak thawn kan theithiam ve mai a si. Catluan sau dinsuak dingih a fingkhawm aw mi thutlang ṭhen le catluan ṭhen pawl kha a hmaisa ah kan hmu hmaisa duh a si. Catlang ṭhen tawi pawl ih an tican kan simfiang tikah catluan sau zoh phah in le catluan sau thhawn mil-aw in kan hrilhfiah ding a si. A kiangkap ih ummi thuhla in a tican a relcat timi thei phah in a kiangkap ih ummi catluan bur sau parah ṭhum-aw in a tican simfiang ding kan si. Kiangkap thuhla kan theih tikah himi thusuhnak pawl hi kan sang thei cih ding:

·         Himi thutlang ṭhen tawi in ka siarmi cabu sungah ziangvek ṭuanvo a nei?

·         Himi thutlang ṭhen tawi hi cabu sung ihsin ka hlon asile ziang a cang ding?

·         Himi thutlang ṭhen tawi hi cangantu in ziangah kan siarmi catluan sau sungah a telh?

           

Tahṭhimnak ah, Filemon 4-7 hi kan zoh hnik pei.

Ka unau Filemon, thla ka cam tinte ka lo thei ih ka Pathian hnenah lungawi thu ka sim ringring. Ziangahtile Pathin minung pawl na duhdawtnak le Bawipa Jesuh na zumnak thu ka thei. Na rinnak thu cu midang na sim ve theinak dingah thla ka lo cam sak; cuticun Khrih ih kan neihmi thil ṭha hmuahhmuah hi famkim zetin na theithiam ngah ding. Duhdawtmi unau pa, duhdawtnak na neihmi in lungawinak le thazaang tampi i pe ih Pathian minung pawl an zatein an thinlung na nuamter ṭheh a si (Filemon 4-7).

Himi Bible bungcang pawl na siar tikah thu na suh theimi pawl cu: Ziangruangah Paul in Filemon ih thuhla hi a rel? Midang hrangih thla kan cam vekin Paul in Filemon hrangah thla a cam ve maw? Filemon hi miih upatmi a si ruangah Pathian hnenah lungawi thu a sim maw? Paul in Filemon a lomnak hi a santé a um a si.

Hitawkah Paul in hi tiih a lomnak san hi a kiangkap thu na siar hlan cu a phi na hmu lo ding. Paul in cang 4-7 ih a sim duhmi theihfiang ding cun kiangkap ih ummi thuhla na theih ta a ṭul. Himi hi “Kiangkap Ummi Thuhla” kan timi cu a si - na siarmi catluan ṭhen le a kiangkap (a dung le hmai) ih ummi catluan ṭhen ih kom-awk dan/ pehzom awk dan theih hi a si.

            Kiangkap ummi thuhla pawl hawl dan ding lamzin karbak pathum a um. (1) Bible catluan na siarmi kha ziangtin an ṭhen sawg ti thei aw. (2) Catluan ṭhen tin ih thupitnak kha a tawizawng in ngan aw. (3) Na siarmi Bible catluan in a kiangkap, dung le hmai ih ummi thuhla pawl kha ziangtin a pehzom ti thei aw. Tahṭhimnak ah, kan zohzo mi Filemon hi kan zoh vivo hnik pei.

            1. Na siarmi catluan kha ziangtin an ṭhensawg ti thei aw. Mirang Bible lettu pawl in Filemon cakaut tla hi phun dangdang in a hnuai lamah an ṭhen sawng ih a hnuai lamah kan vun zoh hnik pei uh.

KJV: cang 1-3, cang 4-7, cang 8-25 (Mirang Bible King James cun Filemon hi tthen thum ah an thensawng a si)

NIV: cang 1-3 , cang 4-7, cang 8-11, cang 12- 16, cang 17-21, cang 22, cang 23-25

NASB: 1-3, 4-7, 8-16, 17-20, 21, 22, 23-24, 25

NRSV: 1-3, 4-7, 8-16, 17-21, 22, 23-25

ESV: 1-3, 4-7, 8-16, 17-20, 21-22, 23-25

Falam Bible: 1-3, 4-7, 8-22, 23-25

            A tlun ih na hmuh vekin Bible catluan ṭhen sawng thu ah Bible thiam pawl khal pakhat le pakhat an bang aw lo. Himi zawnah kan theih ṭulmi cu mirang Bible le Falam Bible tivek pawl hi lehcop hlir a si. A hmaisabik nganmi Pathian ih thokkhummi Greek, Hebrew le Aramic timi ahcun Bible hi bung le cang a rak um lo, ṭhen sawng tivek khal a rak um lo. Bung le cang le catluan ṭhen pawl hi cu Bible thiam pawl in siar-ol le hminsin ol dingih an tuahcop men mi a si. Bible catluan ṭhen pawl hi nangmah ten na tuah thei. Asinain na theih ṭulmi cu cangantu in thupi pakhat a relmi ihsin thupi dangah a ṭhawn zik ih ṭongfang a hmanmi le a hman dan pawl kha na theih a ṭul. Thupi an thleng zik tikih an hmanmi ṭongfang tlangpi pawl tla cu:

·         Pehzomtu (Tahṭhimnak ah; cuihruangah, asinan, cuti asile adt…)

·         Thuhla dangah ṭhawn (Ṭhimnakaah, cibai buknak ihsin thlacamsaknak)

·         Thupi ṭhawnnak (thurin zirhnak ihsin nunpinak ah)

·         Tikcu le caan le umnak hmun thlengnak

·         Tong feh dan thlengnak (Thimnakah; tuahtu (subject), tuartu, hmin le hmingsawng adt…)

Filemon cakuat sung khalah hivek thlengawknak hi na hmu ding a si. Cang 3 le cang 4 karlakah  cibaibuknak ihsin thlacamnak ah Paul in a thupi a thleng. Cung 8nak hi curuangah timi pehzomtu thawn a thok ih cang 17nak khalah curuangah tiin a thok lala. Himi pehzomtu pahnih ihsin ziangmi kan hmu thei ti le cakuat ngantu Paul in thupi thar a thok asilole a thlengnak kan hmu thei a si. Cang 22 ah “cuihtlunah” timi thelngawknak kan hmun sal. Cang 23-24 ah cibaibuknak, cun 25 ah netabik thlawsuah peknak kan hmu. Bible thiam pawl khal Bible catluan ṭhen tuah thu ah an bang aw lo celcel nain, nangmah tein thu ti tluknak tuah in barbak pahnihnak ah feh vivo mai aw.

            2. Catluan ṭhen na tuahmi ih thubiknak bik kha a tawizawng in ngan aw. Hiti ih thutlangpi na tuahmi tete pawl kha na siarmi Bible ca/cakuat sung um thupi dang pawl thawn an mil-aw maw ti zohsal aw. Cangantu ih tumtah mi le catluan ṭhen tete pawl ih thupitnak thuhrampi kha theisuak rori tum aw. Filemon cakuat ih thutlangpi kan tuah dan cu tiin in a si:

·         cang 1-3: Paul in cakuat ngantu le ngahtu a simfiang hnu ah cibaibuknak khal a nei cih.

·         cang 4-7: Paul in Filemon ih duhdawtnak le zumnak raungah Pathian hnenah lungawithu  a si, a hrangah thla a camsak cih

·         cang 8-16: Paul in Filemon hnenah a fapa Onesimas hrang dilnak nei.

·         cang 17-20: Filemon in Paul a cohlang vekin Onesimas khal rak cohlang ve dingah Paul in a ngen.

·         cang 21: Filemon in Paul ih fialmi hnakih tam sawn in a tuah ding tiah zumnak a nei.

·         cang 22: Paul in Filemon tonsal a zum thu a sim.

·         cang 23-24: Paul in a hnatuanpi pawl hnen ihsin cibai a buk

·         cang 25: Paul in thlawsuah peknak thawn a cakuat a cemter.

Catluan ṭhen na tuahmi ih thutlangpi kha hi tiin a tawizawng ih na ngamkhum a sile thutlang ṭhen awk dan kha na thei cih mai ding.

            3. Na siarmi Bible bungcang in a kiangkap, dung le hmai ih ummi thuhla pawl kha ziangtin a pehzom ti thei aw.Tucun catluan ṭhen ih thutlanpi pawl ngannak thawn cangantu ih catluan fehter dan na thei tlang. Tucu na siarmi catluan kha a kiangkap ih ummi thuhla pawl thawn ziangvek pehzom-awknak an nei timi zoh thlang aw. Ka tlawng kainak ah saya pawl in hitiin in ti ṭheu “Bible ca na siarmi ih dung le hmai ah ziangmi thu le hla  a um ti thei ta loin Bible ih a tican na simfiang a si ahcun zatek ah 75 (sawmsarih le pangan) cu na sual tengteng ding” tiah in ti. Na zoh rero mi catluan ṭhen in a dung le hmai ih ummi thu bur pawl kha ziangtin a pehzom tin na theih tengteng a ṭul. Filemon cang 4-7 ih kiangkap ah ziangmi thu a um ti le ziangtin an peh zom aw ti zohnak kan nei hnik pei.

Filemon cang 4-7 hi a hramthoknak (cang 1-3) le a ruangpi (cang 8-22) karlak pehzomtu a si. Cang 4-7 hi Paul in Filemon hnenih dilngennak a neih hlante ih a ṭongmi pawl a si. Paul in Filemon ih ṭhatnak parah upatnak a pe ta. Paul ih lungawithu simnak le thlacamnak a neih mi hi Filemon hnen ih dilnak a neih ding ruangih a timlamnak ṭongkam a si. Filemon in Onesimas kha rak cohlang thei dingah le a sualnak ngaithiam dingih a hmanmi ṭongkam le a thinlung danglam ter dingih a nganmi ṭongkam a si. Curuangah a kiangkap ummi thuhla zohnak thawn cang 4-7 hi ziang thu a sit i sual lo ten kan simfiang thei mai a si.

Thunetnak

Bible kan siar tikah kan siarmi thawn a pehpar aw mi thuhla (kiang le kap, dung le hmai ih ummi thuhla) hi  thungaithlak in zohfelnak le zingzoinak kan nei, ziangahtile Bible ih a tican kha sual lo tei simfiang dingah lamzin dik in hmuhtu a si. Asinan, a kiangkap ih ummi thuhla le ṭongfang pawl zoh ta lo ih kan simfiang mai tikah kan mai duh dan in Bible hi simfiang mai kan tum ṭheu a si. Kanmah cu thudik ṭan asilole Bible hi dik zetin kan kaihnget kan ti aw nain, Pathian hmai ahcun kan rak si ngaingai lo, Pathian thu dik lo zetih a rak theitu le zirhtu kan si sawn riangri! “Kan siarmi catluan thawn a pehpar aw mi thuhla (a kiangkap ih ummi thuhla le ṭongfang) pawl ih pehzom awk dan thungaithlak ih zingzoinak kan nei ahcun Pathian in ziang a sim duh ti kan hawlsuak ve tum” tinak a si.

            Bungṭhen 4nak ih na zir mi cu Bible na siar tikah na siarmi thawn a pehpar aw mi thuhla (a kiangkap le dung le hmai) ih thupit zia hi a si. Cule a kiangkap ih ummi thuhla thei ta loin simfiangnak tuannak ih ṭihnung zia khal kan lo sim. Cun kiangkap ummi thuhla pawl theihthiam dan ding lamzin karbak pathum khal Filemon cakuat hi tahṭhimank ah la in tarlangnak kan nei. Cuihpawl tla cu: (1) Na siarmi catluan sau kha ziangtin an ṭhensawg ti thei aw. (2) Catluan ṭhen tin ih thutlangpi kha a tawizawng in ngan aw. (3) Na siarmi catluan in a kiangkap ih ummi thuhla pawl kha ziangtin a pehpar ti thei aw. Kan siarmi Bible catluan le a kiangkap ih ummi thuhla pawl ih pehzom awk dan thungaithlak ih zingzoinak kan nei ahcun Pathian ih sim duh bik mi thei dingin kan hawl ti thawn a bangaw a si.