Pathian Thu Kaihhngetnak (Part 1)

Thuhmaihruai

Bible Ca Thianghlim hi kan suah hlan kum 2,000 liamzo, hmun dangdang um mi zumtu pawl hnenah, an umnak ih zir le an tul dan ih zirin tumtahnak dangdang thawn nganmi a rak si. Thukam Hlun tla cu B.C san lai Jesui’ suahhlan Israel pawl hnen ih rak ngan mi an si ruangah kan san minung thawn ziangti a pehpar aw ding? Kannih santhar (tui san) minung pawl hin Bible kan siar tikah siar menmennak lawng hin kan theithiam thei pei maw? Kan nunpi cih thei pei maw? Theihthiam dan ding lamzin le nunpi dan ding lam zin dang a um maw? Tthimnakah,  Jeremiah 29:11 ih Nan hrangih tumtahnak ka neihmi cu keimah lawngin ka thei. Tumtahnak ka neihmi cu siatralnak si loin mi neinung nan sinak dingah a si; cuih tumtahnak cu nan ruahsannak le nan hmailam hrang a si (cang11). In hawl dingih in hmu ding. Jeremiah thotho 33:3 ih “I ko awl aka lo let ding. Na theih lomi thil khawruahhar le mangbangza ka lo sim ding”. 

Hivek bungcang pawl ih zirhnak hi kannih Thukam thar minung (cuhman ah Kum zabi 21 santhar minung) in kan nunpi lohli thei pei maw? Nunpi dan ding zirhnak a um maw ti pawl kan zoh ding a si. Himi thuhi cabu ih suah ka tum nan, kan ngan theh nan rem can lonak tete ruangah ka suah thei lonak a si. Tu ah ka blogsopt ah ka run thlah. A thupi ah Pathian Thu Kaihhngetnak tin kan tar, page number hi 350 lenglo a si. Part 1nak, part 2nak ti vek teten post vivo a si ding. A sungih thupi pawl tla cu Bible siar dan ding, Atican simfiang dan ding le nunpi dan ding timi pawl an si.

I. Bible Siar Dan Ding

Bible Kaihngetnak timi ih bungṭhen pakhatnak in Bible siar dan, a tican simfiang dan le nunpi dan cu ziang a si ti a lo theihter ta duh. Himi hi “Bible Fiangter Dan Lamzin” tiin hmin kan pe sawng. Curuangah Bible Siar Dan Ding timi ih bungthen pakhatnak cu Bible fiangter dan timi thulu thawn thok a si ding.                                                                                      

Bible fianter dan lamzin hi suangtuah phah ih siar, felfai zet le ralzing zet ih siar, le ruat nguingo phah ih Bible siarnak thawn thok mi a si. Ziangahtile Bible kan siar tikah a hmaisabik ih kan theih ṭulmi cu kan siarmi bungcang hi Bible san minung pawl (cakuat a rak siartu pawl) hnenah a sullam ziang a si ti theihfiang hi a si. Cun Bible sungih zirhnak hrampi pawl hi kan san minung pawlin kan nunpi hlan ih kan theih ṭul zetmi cu Bible san minung pawl thawn kan danglamnak, in danglam tertu le in ṭhentu ramri hi ziangtluk a kau ti theihfiang ta hi a si. Ramri ziangti tluk a kau ti kan tah ngah asile ramri kan kaan thei thlang. Bible sung zirhnak khal kan nunpi thei thlang tinak a si. Hiti in a sangsang tei zohnak kan neih tikah Bible sung zirhnak kha kan san minung pawl khalin palh loten kan theithiam ih kan nunpi, Bible hi dikzetin kan kaihnget tinak a si. Na thin phang hlah! Rampi kaan dan ding le nunpi dan ding khal a ra laimi thulu ah cipciar zetin kan lo simfiang ding. Tucu Pathian thu kaihngetnak timi ih umzia hmeltheihnak kan lo tuah lawng a si lai.

            Cun bungṭhen  pahnihnak cun “Bible Siar Dan Ding” timi thupi ah kan lut thlang ding. Bungṭhen pahnihnak ah Bible catluan siar dan ding timi thupi zohnak kan nei ding. Bungṭhen pathumnak ah catluan ṭhen siar dan ding timi thupi zohnak kan nei dingih bungṭhen palinak ahcun catlang sau siar dan ding timi thupi zohnak kan nei ding. Bible siar dan ding timi thulu hi Pathian thu felfai zetih theihfiangnak le dik zetih nunpinak bul hrampi a si ti hngilh hrimhrim hlah. Tucu Pathian thu, Bible fiangter dan ih umzia ziang a si ti zohnak kan nei ta ding. 

A. Bible Fiangter Dan Lamzin

Thuhmaihruai

Ni khat cu Ethopian ram ih khua pakhat ah patar pakhat in nitlang ai phah in Suahhlannak bung 14 sungih ‘Israel Mi Pawl in Tipi Sen An Tan Thu’ kha mangbang phah nawn in a siar rero. Korea ram ah nupi nu pakhat  in meisa ai phah in Thuthangṭha Marka bung 5 ih khawsia ih polh mipa Jesuh ih a damter thu kha mangbang phah nawn in a siar rero ve. India ram ah India nu pakhat cu mawtaw sau to phah in Saam Hlabu siarnak pakhatnak khi a sullam ruat phah in a siar ve rero. Mirang putar pakhat khal coffee in phah in David le Koliat ih thuanthu khi a siar ve reori a si. Koria khawpi Seoul ih um fala pakhat khal vanzam thawn Singapore ah khual a tlawng ih vanzam sungah cun Rom bung 5 sungih Paul ih Pathian le milai karlak ih rualremnak a nganmi thu khi nasa ten ruat phah phat in a siar ve rero. Cun USA, California ih um San Diego tlawng ih tlawngta pakhat cun Dew timi tlang a thianfai hnuah Thuthang ṭha Marka 4:35-41 sungih um Jesuh in thlipi hrang a daihter thu khi siar ṭheh dingin a Bible cu vun kau sal tahrat in siar a pehsal.

Leitlun mi hmuahhmuah in Bible hi siar kan paih cio. Tuihlan ihsin mi tampi in Bible hi an rak siar netnet zo. Zum lotu le biaknak dang a pomtu pawl hmanin an siar neknek zo. Tuini tiangah Bible hi ṭong phun dangdang, ṭong zaruk hnakih tamin lehsuak a si zo. Curuangah leitlun cabu hmuahhmuah lakah Bible Ca Thianghlim in duh a co bik, siar a hlawh bik ti cu el rual lo ih  dikmi a si. Cuti asile ziangruangah siar nuam kan ti, siar kan paih? Mi hrekkhat in Bible hi a sungih thuanthu maktara le siar nuam zetzet an um ruangah an siar, mi hrek cun an nun ticaktu a si ruangah an siar, mi hrek cun nunnak thawn a pehpar aw mi thupi tampi: Pathian ih mizia sinak, kumkhua nunak thu, thihnak, duhdawtnak, sual thu le thianghlimnak thu pawl a um ruangah an siar. Mi hrekkhat in Bible an siarnak san cu Pathian in a Ca Thianghlim hmangin an nun ih thu a sim ṭheu ruangah a si.

            Zumtu pawl hrangah cun Bible hi kan thlarau nun in ti caktu, in hnemtu, ruahsannak in petu le zalamtluan in hruaitu ngaingai a si. Pathian in a tongkam hmangin nun in sim, ruahsannak in pe, kan thlarau nun in cakter ih amah naih sinsin dingih in hruaitu khal a si. Bible sung hmun hrekkhat pawl cu theihthiam an ol zet, asinan a tamsawn cu theihthiam an har. Zumtu tamsawn cun Bible sung ummi thu hmuhhmuah hi theihthiam kan duh. Mi tampi in thuk sin ih theihfiang kan duh deuhdeuh. Bilbe hi zum hmang men ih cuti a si ding, kha ti a si ding ti men loin felfaizet le dikzet ih simfiang le theihfiang ding cu kan duh ṭheh cio mi a si. Himi cabu khal hi cupawl hrangih khawkhan lairel mi a si. Felfai zet le thungai thlakin thinlung tak thawn Bible kan siar tikah a sullam ziang a si ti kan thei thok, kan siarmi Bible bungcang kha Bible san minung pawl hrangah a sullam ziang a si ti kan theithiam thok. Asinan hitawk zawngih kan theih ṭul zet mi cu Kan siarmi bungcang kha Bible san minung pawl hrangah a sullam ziang a si ti theihsuak hman-nung kan san minung pawl in kan nunpi thei cih lo timi hi a si. 

Ziangahtile Bible san minung pawl thawn kan dangaw a si. Kan dinhmun, nunphung, ṭong, le caan pawlin in dangter. Himi pawl hi Bible sungih zirhnak pawl nunpi cih theih lo dingih in dawngkhamtu le in ṭhenthektu ramri pi cu an si. Thukam Hlun minung pawl thawn tla cun kan ramri hi a kau sinsin, kan bangawk-lonak a thuk sinsin, ziangahtile annih cu Thukam Hlun hnuaiah an um ih kannih cu Thukam Thar hnuaiih tlangleng mi kan si. Kannih Thukam thar zumtu pawl cu Khrih ih raithawinak famkin thawn Pathian kan pan ih Thukam hlun ahcun Daan ih fial vekin Daan hnuai ah Pathian an rak bia. Thukam thar zumtu pawl thawn cun kan bangawknak hi a tamzet lala. Ziangahtile annih khal Thukam thar hnui ih nung le khawsa mi an si. Annih cu Khrih a thih hnu ih zumtu khal an si ve. Asinan annih cu Bible san (Thukam thar) zumtu an si ve ruangah ṭong, nunphung, dinhmun le nuntu khawsak dan thu ah kan dangaw thotho. Curuangah in dawmkhamtu/ṭhenthektu rampi kaan ding hi a kau ringring thotho a si.

Cuti a si ruangah tuisan zumtu tampi cun Bible hi ziangtin kan simfiang ding ih ziangtin kan nunpi ding ti hi kan thei cuca lo. Tahṭhimnakah, Puthiam Hnaṭuannak 19:19 ih  “Pat phun hnih ih tahmi hnipuan hruk hlah uh” timi zirhnak hi kan san minung pawl in ziangtin a sullam kan simfiang dingih kan nunpi ding? Himi bungcang ih a tican cu Pathian thupek a thluntu zumtu pawl cun pat phun khat ih tahmi hnupuan lawng an hruk ding tinak a si pei maw? Thuṭhentu 6:37 ah Gideon in Pathian ih a hman duh ngaingai le ngaingai lo theihnak ah tuuhmul cu sangvut a cillnak hmunah a ret. Kannih tuisan minung pawl in teh Pathian kawhnak le lamhruainak theih duh ah hivek tuah ding kan si maw? Cun Thukam thar lam ah feh hrih sehla, Matthai 14:29 ah Peter ti parih a feh thu kan hmu. Kannih tuisan minung pawl in teh Khrih ih thupek kan thlun ti langternak ah ti parih feh kan tum ciamco a tul maw? Ti parah kan feh thei lo sikhawh, ziangtin himi ramri hi kan kaan (Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi ziang a si ti hawlsuak) ding ih kan san minung pawlin ziangtin kan nunpi ding? In dawnkhamtu ramri kaan ta lo in Bible sungih thuzirhnak hi kan nunpi hngalh a si ahcun kan ti sual ding a si.

Curuangah himi cabu in in dawnkhamtu ramri pawl kaan dan ding in zirh. Bible ih zirhnak pawl hi kan san minung pawl in ziangtin kan nunpi ding, kan nunnak ah ziangtin kan lalut ding timi in zirh a si. Hivek zirhnak hi Bible ih a tican felfai zet ih theifiang duhtu le nunpi duhtu pawl ih ṭul bikmi khal a si fawn. Himi cabu ih kan tumtah bikmi khal cumi cu a si, Bible sung ih Pathian ih sim duhmi hrampi /zirh duhmi kha felfai zet ih na theihfiang ding le dik zet ih na nunpi thei ding hi a si.

Fianter Dan Lamzin

Na theih ṭulmi cu Bible ih a tican kan simfiang tum tikah thu thar le hla thar kan hmusuak tum, kan porhsuak tum tinak a si lo, Bible sungih um ciami zirhnak, Pathian ih sim le zirh bikmi thupi pawl ziang an si ti theihsuak kan tummi a si sawn. Kan rel zo vekin voi tamsawn cu Pathian in Bible san minung pawl hnenih a zirhmi thupi kha kan san minung pawl in kan nunpi thei hngalh lo, ziangahtile kan dinhmun, ṭong le nunphung pawlin in danglamter a si. Asinan in dawnkhamtu ramri kan kaan ngah a si ahcun kan san minung pawl khalin kan nunpi thei thlang a si.

Pathian thu fianter dan lamzin cu felfai zet le thinlung takih siarnak (ruatphat ihsiarnak) thawn thok ding a si. Bible kan siar tikah Pathian thawn kan pawlkom-aw, kan bia aw tinak a si. A ṭongkam kan siar tikah kan nun in ticak ding le tuah ṭha dingin Pathian ih zirh duhmi kha dikzet ih theihfiang le nunpi ding hi kan tumtah mi a si. Pathian thu felfai zetih theifiang le nunpi dingah zangzel a ngah lo. Taimak suakin zirhnak pawl hi na thlun a ṭul, Pathian thu hi a ol-zawngih theihfiang dan ding lamzin a um lo!

Pathian thu fiangter dan lamzin timi ah karbak pali an um. Cuih pawl cu a hnuailam vekin an si:

Karbak 1nak: Na siarmi Bible kha ziang a si ti theifiang aw. Na siarmi Bible bungcang hi a rak siartu pawl hrangah a sullam ziang a si?[1]

A hmaisabikah Bible na siar tikah na siarmi Bible bungcang kha ziang a si ti theifiang dingin fefai zet le thinlung tak in siar aw, ruat phah le cipciar zetin cafang pakhat hnu pakhat ngun-ngaih zetin zoh phah aw. Voikhat lawng siar hlah. Siar aw, siar sal aw, siar nawn sal rero aw! Bible bungcang na siarmi sungih ṭongfang thupi deuhdeuh na timi pawl kha a hleice ih zingzoinak nei aw.[2] Na siarmi Bible ih thuanthu um dan le a ngantui’ thuanthu pawl khal zingzoinak nei aw. Cun na siarmi Bible bungcang in a kiangkap (dung le hmai) ih ummi thu thawn pehpar aw in ziang thu a sim tum ti thei aw.                                                                                                                           Himi zingzoinak pawl na ṭheh tikah, na siarmi Bible bungcang in Bible sung cakuat a rak siartu pawl hnenah ziangmi a sim duh timi catlang khat asilole catlang hnih in ngan aw. Caan liam zo mi le thil cang zomi a si vekin a liamzo mi caan khihhmuh in ngan aw. Tahṭhimnakah, Efesa 2:1-8 ah Paul in Efesa kohhran hnenah “nannih cu Pathian zaangfahnak zaarah zumnak thawn rundammi nan si zo” tiah a ti.                                                                                                         Joshuah 1 ah Pathian in Israel pawl hnenah ….                                                                             Matthai 28:18-20 ah Jesuh in a dungthluntu pawl hnenah ………

Karbak 2nak: Ramri ih kauh zia tah aw. Kan san minung le Bible san minung pawl ih danglamnak pawl ziang an si?  

‘Ramri ih kauh zia tahnak’ kan ti tikah Bible san minung le kan san minung pawl ih danglamnak pawl theihfiang ding hi a si. Tuisan zumtu le Bible san zumtu pawl hi ṭong, dinhmun, nunphung, nuntu khawsak dan le thukam pawlin in danglamter/hlat-awkter. Himi ramri pi ruangah Bible kan siarmi ih sullam le zirhnak pawl hmakhatte ih kan nunpi theilonak a si. A cang ahcun himi ramri hi a kau tuk ih kan kaannak dingah lilawng saupi kan tuah ta a ṭul ṭheu. A cang ahcun ramri hi biite a si ruangah olten kan kaan thei mai. A hleicein Thukam Thar cakuat pawl kan siar tikah ramri hi a kau tuk lo. Ziangahtile annih khal Khrih a thih hnu ih nungmi le Thukam thar zumtu an si ve ih kan bangawknak tampi a um. Asinan Thukam Hlun thawn cun ramri hi a kau ringring ih ruangah ramri kaan dan ding hi a har thei ringring. Curuangah kan siarmi Bible bungcang ih zirhmi kha kan nunpi hlanah ramri hi ziangtluk kau le thuk a si ti kan theih ta a ṭul. 

Karbak pahnihnak ahhin ramri ih kauh zia zohnak na nei ih ziangtluk kau a si ti na relcat. Cucu Bible sung minung pawl le kan san minung ih danlamnak le bangawknak pawl na theisuak tinak a si. Thukam Hlun na siar ah siseh, Thukam Thar na siar ah siseh na siarmi bungcang ah thil thupi deuh le danglam deuh cuang tiih na ruatmi a um asile cumi ih ti duhsan kha theihsuak tum aw. Thuṭhimnak ah, Seemtirnak bung 17 ah thupi deuh cuangih langmi ṭongfang cu serhtannak thu hi a si. Serhtan thu hi vun zoh hnih sehla, serhtannak cu Abraham le a tesinfa pawl ih tuah dingmi thukam a si. A khihhmuh duhmi cu Pathian in Abraham hnenih a thukam pawl fekter dingih hminsinnak a si (Seemtirnak 17:9-14). Serhtan thu ah Abraham ih sungsuak le miphun kan si lo tikah in danglamtertu ramri hi kau zet a si. Curuangah Serhtannak thu hi kan nunpi hngalh thei lo ti cu kan fiang mai. Kan fiang sin theinak dingah Joshua 1:1-9 hi vunzoh bet hnih sehla, hitawk ah Israel mi pawl cu ramtiam ram, Kanaan ram lut dingih timlam rero an si. Moses a thih ruangah a ai-awhtu dingah Joshua an hril. Himi bung le cang sungih kan hmuhmi cu Pathian in Joshua cu Kanaan ram do dingah cak le ralṭha zet ih um dingah a fial thu a si. Kannih santhar dinhmun thawn ziangmi danglamnak a um? A hmaisabikah kannih cu Kanaan ram ah lut ding kan si lo. Kanaan ram ih ummi minung pawl do neh dingih fialmi khal kan si lo. Kannih cu Joshua vekih Israel hruaitu thar khal kan si lo. Israel vekin Thukam Hlun hnuaiih ummi khal kan si fawn lo. Curuangah kan rel zo vekin Bible na siar tikah ramri hi ziangtluk kau a si ti le ramri hin ziangmaw cin tiang a huap timi hi na theih a ṭul ngaingai. Cumi na theihfiang ngah asile karbak pathumnak ah na feh thei thlang.

Karbak 3: Pathian ih zirh duhmi ramri kaan thlang aw. Na siarmi Bible bungcang sungih Pathian ih zirh duhmi thupi kha ziang a si?

Ramri kaan kan ti tikah Bible bungcang na siarmi sungih Pathian ih zirh duhmi thupi hawlsuak ding hi a si. Himi zirhnak hawlsuak ding hi Pathian thu kaihhngetnak timi sungih thil harsa bik a si men ding. Karbak pakhatnak ahkhan Bible ca na siarmi ziang a si ti na theifiang tum. Karbak pathumnak ahcun cumi na theihfiang mi ihsin Pathian ih zirhduh bikmi thuhrampi hmuahsuak na tum a si. Pathian ih zirhduh bikmi theihsuak na tum ti tikah thuthar le hlathar theih na tum ciamco tinak a si lo, na siarmi Bible sungih Pathian ih zirh duh bikmi kha hmuhsuak na tum sawn a si.

Pathian in Bible san minung pawl hnenah a ṭongkam hmangin a duhnak a rak langter, a rak pawlkom ih thlun ding le thlun lo dingmi daan a rak pek, cu vek thotho in kan san minung pawl hnen khalah a si. In pawlkom daan le thu in sim dan lawngte cu a bang aw lo. Hlanlai ahcun vangcungmi, hmuhnak le profet pawl hmangin milai a rak pawlkom ih ni neta caan ahcun a fapa hmangin kan hnenah a rung phuanglang aw. Asinan Pathin cun a Ca Thianghlim thotho hmangin thu in zirh, a duhnak  a langter.

Pathian ih zirh duh bik mi hmusuak dingah karbak pahnihnak ih kan sim zo vekin a hmaisa bik ah kan dan-awknak le kan bang-awknak pawl kan theihsuak ta a ṭul. Ṭhimnakah, Joshua 1:1-9 hi zohsal sehla. Kan ngan zo bangin kannih cu Kanaan ram lut ding kan si lo, Kanaan mi pawl doneh ding ih fialmi khal kan si lo. Kannih cu Joshua vekin Israel mipi hruaitu thar khal kan si lo. Israel vekin Thukam Hlun hnuaiih ummi kan si fawn lo. Asinan kan bangawknak pawl cu: Zumtu mipiangthar, Pathian ih fate kan si, Israel mipi hruaitu kan si lo nan, mi tampi cu Kohhran hruaitu kan si. Tiamcia ram, Kanaan ram lut dingih thupek mi kan si lo nan, Pathian ih duhnak thlun in, kan liangpar ih a ṭhummi hnatuan ṭha ṭuansuak dingih fialmi kan si.

Bible sungih zumtu pawl thawn kan dan-awknak le kan bang-awknak na zoh ngah asile karbak pakhatnak ih ngan zo mi (Bible bungcang na siarmi hi Bible san zumtu pawl hnenah a sullam ziang a si) kha zoh sal aw, cuṭheh in na siarmi Bible bungcang sung liolio ihsin Pathian in ziangmi a zirh duh bik timi hmuhsuak tum aw, cuṭheh in tuisan zumtu pawl ih nunpi dingah na lalut thei thlang a si.  Pathian ih zirh duh bikmi thu hrampi na hawlsuak tikah Bible san minung le tui san minung ih nunpi theimi zirhnak a si a ṭul. Himi zirhnak (Pathian ih zirh duhmi) hi raamri kaannak ah kan hmang ding a si.

Karbak pathumnak na tuah lai ahcun dung le hmai na feh rero a ṭul ding. Bible ca na siarmi sungih na hmuhsuak mi Pathian ih zirh duh bikmi kha Bible sung hmun dangih zirhnak thawn a kalh-aw maw kalh-aw lo ti khal na tahṭhim a ṭul. A kalh-awk lo a ṭul a si, Bible san zumtu pawl hrang lawngah si loin, mikip (Bible san ihsin tui san minung hmuahhmuah) ih nunpi theimi zirhnak a si a ṭul.

Karbak 3nak hi a tawizawng ih kan ngan asile:

·         Na hawlsuak mi Pathian ih zirh duh bik mi kha Bible bungcang na siarmi sung ihsin hmuhsuak mi a si ding.

·         Mikip hrang ih zir theimi, caan bikhiah nei lo mi a si ding.

·         Dinhmun, nunphung le nuntu khawsak dan pawl ih kham theimi a si lo ding

·         Bible sung hmun dang ih zirhnak thawn a kalh-aw lo ding, a kaih-aw mi a si ding

·         Bible san minung le tui san minung pawl ih nunpi theimi a si ding.

Bible bungcang na siarmi ihsin na hmuhsuak mi “Pathian ih zirh duh bikmi thupi” kha catluan khat asilole catluan hnih ah tawi famkim le fiangfai ten ngan aw. Himi catluan na ngan tikah tikcu caan cang rero laimi khihhmuhnak (present tense) hmangin ngan aw.

Karbak 4: Nunpi dingah lalut thlang aw. Zumtu bulpak ciar in Pathian ih zirh duh bikmi thu hrampi kha ziangtin kan nunpi ding?

Barbak palinak ahcun Bible bungcang na siarmi ihsin na hmuhsuak mi “Pathian ih zirh duh bikmi” kha Thukam Thar zumtu (tuisan minung) hrangih nunpi dingah lalut thlang ding na si. Bible bungcang na siarmi sung ihsin Pathian ih zirh duh bikmi thu hrampi na hawlsuak ngah asile kannih kohhran san, tuisan minung tin ih ṭul dan vekin nunpi dingah na lalut thei thlang a si. Pathian ih zirh/sim duh bikmi thu hram kha peng lo ten bulbak tin ih nunpi dingah lalut thlang aw. Pathian ih zirh duh bikmi thu hrampi hi tuisan zumtu pawlin bulpak in ziangtin kan nunpi ding?

Ṭhimnak ah Joshua 1:1-9 hi na Bible bungcang si bang sehla,  himi Bible bung le cang sungih zirhnak hi ziangtin tuisan zumtu (bulbak tin) in kan nunpi ding.

Joshua 1:1-9 cu a hnuailam vekin a si:

Bawipa riantu Moses a thih hnuah Moses bawmtu, Nun ih fapa Joshua hnenah Bawipa in, “Ka siahhlawh Moses cu a thi zo. Nangmah le Israel mi zatein nan timtuah uhla Jordan tiva nan tan pei ih ka lo pek dingmi ram ah nan feh pei. Moses hnenih ka sim zo bangtuk in nan fehnak dingmi ram hmuahhmuah cu nanmah ka miphun hnenah ka lo pe zo a si. Nan ram cu thlanglam nelrawn ihsin saklam ah Lebanon tlang pawl tiang, nisuahnak lam ah Eufrates tivapi ihsin Hit ram hmuahhmuah le nitlaknak lamah cun Mediterraean Tifinriat tiang a si ding. Na nun sung hmuahhmuah ah zohman in an lo neh lo dng. Moses hnenih ka rak um bangtuk in na hnen khal ah ka um ding. Ziangtik hmanah ka lo tanta lo ding ih ka lo hnong lo ding. Cak le ralṭha in um aw, ziangahtile ka lo pe ding tiah nan pu nan pa hnenih ka rak kam ciami hih ram hi na lak tikah Israel mi pawl hi nangmah in na hruai ding. Moses ih a lo pekmi Thukam cu kimtein thlun dingah cakzet le ralṭhazet in um aw. Thukam fate bik tiang daithlang loin thlun awla na fehnak ih kipah na lam a tluang ding. Thukam cabu cu hngilh hrimhrim hlah. A sungih nganmi bangtuk ih na nun theinak dingah a sun a zan in siar ringring aw. Cutiih na tuah le na ṭhangso ding ih na tuahmi hmuahhmuah ah na thlawhtling ding a si. Cakzet le ralṭhazet in um aw ti ih thu ka lo pek mi cu ziangtik hmanah hngilh hlah. Ṭih hlah, na thin nau hlah; ziangahtile Bawipa na Pathian keimah in na fehnak kipah ka lo umpi ding a si,” tiah a si.

Karbak 1: Na siarmi Bible bungcang kha ziang a si ti theifiang aw. Na siarmi Bible hi Bible san minung pawl hrangah a sullam ziang a si?

Pathian in Joshua (Israel hruitu thar) hnenah Kanaan ram, tiamcia ram hi hlawhtlingzet ih an doneh theinak dingah Pathian ih umpinak hnuaiah ṭhum aw in cakzet le ralṭhazet ih um dingah le Moses ih pekmi Thukam pawl khla siar le thlun ringirng dingah thu a pek a si. 

Karbak 2: Ramri a kauh zia tah aw. Bible san cakuat a rak siarttu le tuisan minung pawl ih dan-awknak pawl tarlang aw.

Kannih cu Kanaan ram lut ding kan si lo, Kanaan mi pawl do dingih thupeknak dongtu khal kan si lo. Kannih cu Joshua vekih Israel hruaitu thar khal kan si lo (mi tampi cu Kohhran hruaitu kan si ko nain). Israel vekin Thukam Hlun hnuaiih ummi kan si fawn lo.

Karbak 3: Ramri kaan tlang aw. Na siarmi Bible sungih Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi kha ziang a si?

Pathian ih in pekmi le kan liangpar ih a ṭhummi hnaṭuan pawl hi hmualnei zet le hlawhtling zet ih kan ṭuan theinak dingah amah Pathian umpinak le a cahnak parih kan ṭhum-awk a ṭul. A thu pekmi pawl ziangzoi ringring in pelhloten kan nunpi a ṭul.

Karbak 4: Nunpi dingah lalut thlang aw. Pathian ih zirhduh bikmi thuhrampi kha bulpak tin in ziangtin kan nunpi ding?

Bible ca na siarmi sung ihsin ‘Pathian ih zirh duh bikmi thuhrampi’ na hawlsuak ngah asile kan ṭul dan ih zirin tuisan minung pawl ih nunpi dingah na lalut thei thlang kan ti zo kha. Hitawk ah Pathian ih zirh/sim duh bikmi thuhrampi kha sual lo le peng lo ten bulbak kan nunnak ah kan ṭul dan ih zirin laklut na tum a si. Na thu simmi kha a siartu le a ngaitu pawlin a cekci ih nunpi dan an thiam theinak dingah felfai zetin tuah aw.

Karbak pathumnak ih kan hmuhsuak mi ‘Pathian zirh duh bikmi thuhram pi’ hi tuisan zumtu bulpak ciar ih nunpi dingah ziangtin na lalut ding? Nunpi dan ding lamzin hi a phunphun in a um thei ding, cumi lak ihsin malte kan tar lang duhmi pawl cu a hnuailam vekin an si.

-          Pathian in kawhran hruaitu dingah a lo ko asile, a thlawhtlingmi Khristian hruaitu si ding cun Pathian hnen ihsin a ra mi cahnak le ralṭhatnak na ṭul a si.

-          Pathian in na theih dah lonak hmun ah a hna ṭuan dingin (Pastor hna, nauhak Sunday shool zirhtu, mission hna le adt…) a lo ko asile Pathian ih huham le umpinak ah ṭhum aw in cak le ralṭha zetin um aw. Pathian thu thlun in Bible ah na thinlung le na ruahsannak bum ringring aw.

-          Zung ih hnaṭuan neimi na sile hnaṭuan na feh lai le zung na kai laiah Pathian hla ngai phah in Bible Ca Thianghlim kha ruat (ngaihtuah) phah aw. 

---

[1]  A rak siar hmaisabik timi hin Bible sungih cakuat a rak ngah hmaisabiktu  (dongtu) a ti duhnak a si.

[2] A hleice zingzoinak timi hi B.C le A.D saan ih tongfang rak hman dan le Bible sung hmun dang ah ziangtin an hmang timi zohnak a si. Greek le Mirang na thei lo asile Bible sung hmun dangah ziangti vekin an hmang ti lawng kha zoh mai aw.
Note : Part 2 tla siar a theih zo.